A Dangerous Method

Met A Dangerous Method gooit David Cronenberg het over een totaal andere boeg. Hij werd bekend met horrorfilms (Videodrome, The Fly) en brak bij het grote publiek door met thrillers (A History of Violence, Eastern Promises). Fans van de Canadese regisseur moeten het ditmaal doen met slechts twee masochistische scènes: een vrouw wordt hard op haar billen geslagen.

Diagnose hysterie
Het gewillige slachtoffer is Keira Knightley die in 1906 als Sabina Spielrein, dochter van een Russische zakenman, hevig tegenstribbelend wordt afgeleverd bij de Burghölzli-kliniek in Zürich. Diagnose hysterie. Psychiater Carl Jung (Michael Fassbender: Hunger, Shame) moedigt haar aan te spreken over zaken waarover je normaliter niet spreekt, omdat die bijvoorbeeld pervers worden gevonden. Dat de woorden aanvankelijk nog moeilijk uit haar mond komen, zie je door haar rollende ogen en spastische trekken met de kin. Jarenlange therapie en tijdelijke seksuele omgang met de patiënte zorgen voor genezing. Sabina Spielrein wordt uiteindelijk zelf ook psychiater.

Oostenrijker Carl Jung kijkt erg op tegen Zwitser Siegmund Freud (Viggo Mortensen in zijn derde opeenvolgende samenwerking met David Cronenberg). In de opvatting van de psychoanalyse streeft de mens primair naar lustbeleving. Jung heeft vanaf het begin zijn twijfels over Freuds denkbeeld dat neurosen allemaal te herleiden zouden zijn tot seksuele trauma’s of verdringing. Jung wil niet tegen de patiënt zeggen: ‘dit is nu eenmaal hoe u bent’. Hij probeert mensen te laten zien wat ze kunnen worden. Bovendien vindt hij Freuds droomanalyse gevaarlijk. Als de relatie Jung-Freud op gespannen voet komt te staan, is Spielrein intermediair tegen wil en dank.

Waanvoorstelling
Freud zegt niet voor God te willen spelen. ‘De wereld is zoals ze is: begrijpen en accepteren is de weg naar geestelijke gezondheid. Wat voor nut heeft het om de ene waanvoorstelling in de andere te veranderen?’ Freud is teleurgesteld in Jung omdat hij in hem zijn opvolger zag. De verwijdering van zijn idool en het zoeken naar de juiste methodiek gaan ten koste van Jungs eigen geestelijke gesteldheid. Collega-psychiater Otto Gross (Vincent Cassel: Public Enemy Number One, Black Swan, Irréversible), die op last van zijn vader in de kliniek wordt behandeld voor zijn immorele seksuele gedrag en openlijke losbandigheid, is een verrijking van de vertelling. Hij maakt Jungs handelen broodnodig impulsiever.

Het geweldige script van Christopher Hampton (Dangerous Liaisons, Atonement) is een bewerking van zijn eigen toneelstuk The Talking Cure (2002) dat hij baseerde op het non-fictieboek van John Kerr, A Most Dangerous Method (1993). Brieven van de drie hoofdpersonen dienen als bronmateriaal voor de dialogen en enscenering van de film. In die tijd schreven intellectuelen niet alleen wat ze dachten, maar ook wat ze zeiden, droegen, aten en droomden. Dat maakt A Dangerous Method bijna een docudrama en geschiedenisles. Cronenberg filmde op authentieke locaties in Wenen, waaronder in Freuds woonruimte. Hampton achterhaalde zelfs welke sigaren Freud rookte en hoeveel. De beelden zijn pittoresk, kleurrijk en ademen een impressionistische sfeer. In al hun vredigheid contrasteren ze met het woelige menselijke brein.

Weinig interesse in eigen psyche
Het schrappen van psychoanalyse uit het basispakket maakt de medische beschouwing over de menselijke geest niet minder fascinerend. Jung en Freud hebben weinig interesse om hun eigen psyche en onderlinge handelswijze aan een analyse te onderwerpen. Net als Spielrein zijn zij op hun manier hysterisch. Een typerend en grappig voorbeeld is als beide heren samen met de boot naar Amerika gaan om lezingen te houden en Jung tegen Freud zegt: ‘Ga jij maar die kant op, ik reis eersteklas.’