Onbeschrijfelijk mooi

~

Zes jaar zat er tussen The New World, Terrence Malicks schitterende laatste film, en The Tree of Life, onlangs nog bekroond met de Gouden Palm in Cannes. Dat is nog weinig als je in gedachten houdt dat de als kluizenaar levende Malick in de afgelopen veertig jaar in totaal slechts vijf films afleverde. Al sinds Days of Heaven (1978) zat het idee van The Tree of Life in zijn hoofd, maar pas nu kan ook de rest van de wereld genieten van de gedachtenkronkels van misschien wel de grootste filmmaker van dit moment.

The Tree of Life begint ergens in een Texaans dorpje, in de jaren zestig waar een man en vrouw per telegram op de hoogte worden gebracht van het overlijden van hun zoon. Over het hoe en waarom komen we niets te weten; we zien alleen het verdriet van de ouders die het immense verlies op eigen wijze proberen te verwerken.

Al snel gaat de film dan over in wat ongetwijfeld de meest besproken scène zal worden: een twintig minuten durende sequentie over de ontstaansgeschiedenis van de wereld, vol vulkaanuitbarstingen en dinosaurussen, die de natuurdocumentaires van Sir David Attenborough tot beginnerswerk degradeert. Pas hierna treedt het echte narratief, als je daar al van mag spreken, in werking; we zien het leven van de jonge Jack O’Brien die opgroeit met een bijzonder autoritaire vader en een liefhebbende moeder en probeert zijn weg te vinden in de wereld.

Een gevoelsfilm vol onwaarschijnlijk mooie beelden

~

Maar dit narratief speelt een zeer ondergeschikte rol in The Tree of Life, nog veel meer dan in het eerdere werk van Malick, waarin het verhaal nochtans ook niet de belangrijkste component was. The Tree of Life is een gevoelsfilm, die meer weg heeft van een gedicht of een symfonie dan een traditionele speelfilm. Dit is voornamelijk te danken aan het oogverblindend mooie camerawerk van Emmanuel Lubezki, dat behoort tot het mooiste dat ik ooit in een film heb gezien. De camera is voortdurend in beweging en registreert hoe de personages, vooral de jonge Jack, staande proberen te blijven in de grote, boze buitenwereld. Malick en Lubezki zijn erin geslaagd de schoonheid van het leven op aarde op film vast te leggen, wat met regelmaat onwaarschijnlijk mooie beelden oplevert.

Toch zou de film met alleen maar mooi camerawerk en fantastisch gebruik van muziek, waarbij de soundtrack van Alexandre Desplat wordt afgewisseld met klassieke werken van onder meer Brahms en Smetana, de status van hol vat nooit zijn ontstegen. Dat de film ook op thematisch niveau weet aan te spreken, is te danken aan de torenhoge ambities van Terrence Malick. The Tree of Life is een film die zich bezighoudt met de rol van de mens op aarde; wat hebben wij hier te zoeken, wat is onze rol in het grotere geheel? Dat is ook direct het verband tussen het kleine, intieme verhaal van Jack O’Brien en de bombastische beelden van het ontstaan van de aarde.

Malick gebruikt deze sequentie om duidelijk te maken hoe nietig de rol van de mens op aarde is. Het is een buitengewoon religieuze boodschap van de regisseur, maar het knappe is dat dit absoluut geen bezwaar hoeft te vormen voor ‘ongelovigen’ tijdens het kijken naar de film. Of je het nu religie noemt, spiritualiteit of iets heel anders, The Tree of Life probeert je aan het denken te zetten over de grotere vragen van het leven. Daarmee verlangt Malick van de toeschouwer wel dat die zich volledig overgeeft aan de werkwijze van de regisseur. Wie daar niet toe bereid is, zal zich 138 minuten lang vervelen en misschien zelfs lachen om de buitengewone pretenties van The Tree of Life.

De trance van Terrence

~

Maar wie zich wel durft over te geven aan deze unieke film, staat een onvergetelijke kijkervaring te wachten. The Tree of Life is een zeldzaam voorbeeld van een film die erin slaagt het medium te ontstijgen en de menselijke psyche op een veel dieper niveau weet aan te spreken. Het is een soort trance waarin je terecht komt en waaruit je pas ontwaakt als het laatste shot (niet geheel toevallig van een brug) achter je ligt. Dit resulteert in een film die ondanks zijn tekortkomingen, zoals het verhaal rondom de oudere Jack en het niet geheel geslaagde einde, niet genoeg geprezen en gekoesterd kan worden en wederom bewijst dat de mythe van Terrence Malick niet op gebakken lucht is gebaseerd, maar ferm in de realiteit is geworteld.