Dogville

Von Trier richt met Dogville zijn pijlen op het “goede” en “eerlijke” Amerika zoals het vaak (terloops) verheerlijkt wordt in films. Dit kleine mijnwerkersdorpje in het Amerika van de jaren dertig kennen we dan ook zonder er ooit geweest te zijn: de licht vervallen huisjes, de prachtige uitzichten op het weidse landschap en de hoofdstraat met het stoffige winkeltje. Daarom laat Von Trier – die Amerika ook alleen maar uit films kent – het decor vrijwel helemaal weg: afgezien van een in het niets hangende kerktoren, de ondersteunende balken van de mijn en wat meubels, is de plattegrond van het plaatsje met krijt op de grond getekend.

Op de vlucht

Er zullen mensen zijn die daardoor alleen al moeite hebben met de lengte van de film, bijna drie uur. Wie zich ondanks het schamele decor kan laten meevoeren, wordt getrakteerd op een verhaal waarin de menselijke (Amerikaanse) natuur met een uiterst vilein fileermes wordt ontleed. Als het vijftien zielen tellende gehucht wordt opgeschrikt door de komst van Grace, een vrouw die op de vlucht is voor de maffia, staan de inwoners niet te springen om de vrouw onderdak te bieden. Ze besluiten haar toch in hun midden op te nemen om de denker van het gezelschap, Tom Edison (Paul Bettany), te bewijzen dat de inwoners van Dogville niet alleen met zichzelf bezig zijn.

Samen-gevoel

Een zoetsappig sprookje lijkt het, en dat gevoel wordt versterkt door de verteller en de kostuums. Als de echte menselijke aard naar boven komt, verandert dit lieflijke verhaal in een nachtmerrie. Het gemeenschapsgevoel uit zich namelijk op een andere manier dan wie dan ook had kunnen voorspellen: gezamenlijk proberen de dorpelingen Grace zo veel mogelijk uit te buiten. Dat samen-gevoel wordt versterkt door het ontbreken van muren: het is nooit één persoon die haar verkracht of misbruikt, maar de hele gemeenschap.

Kruis

Dat Von Trier, eufemistisch uitgedrukt, niet zo’n florissant beeld heeft van de mensheid, mag na Dancer in the Dark en Breaking the Waves geen verrassing meer zijn. Maar ook hier roept zijn hoofdrolspeelster haar noodlot over zichzelf af: met begrijpende ogen knikt Grace als Tom haar vertelt dat ze voortaan twee keer zo hard moet werken. Natuurlijk snapt ze dat de bewoners van het gehucht dat willen nu het gevaar voor hen is toegenomen. Natúúrlijk. En als ze verkracht wordt, neemt ze het op voor de dader. Hoe ver de inwoners van het dorp ook gaan, Grace besluit zelf haar kruis (in de film een wiel) te dragen.

Baanbrekend

In die drie uur heb ik mij geen seconde verveeld. Het acteerwerk van vooral Kidman is geweldig. Telkens weer heb ik mij erover verbaasd dat de barbaarse gemeenschap nog verder kon gaan. Soms ligt lachen dichterbij dan geschokt een hand voor je mond slaan. Meent ze dat echt? Gaat hij echt..? Nee! Misschien dat sommigen het kijken naar Grace’s ellende – net als het kijken naar krijtlijnen in plaats van decor – niet drie uur volhouden, maar het is zeker de moeite waard om de proef op de som te nemen. Wat je er ook van vindt: je hebt dan wel de meest baanbrekende film van dit moment gezien.