Portrait of a Lady revisited
De joker, een verwijzing naar een kaart uit het tarotspel, is de vijfde roman van Julie Wolkenstein, die naast haar schrijverschap ook vergelijkende literatuurwetenschap doceert aan de universiteit van Caen. Het uitgangsgegeven van het boek is simpel: Lise Beaufort, een gepensioneerd universitair docente aan Berkeley, heeft na het overlijden van haar tante (eigenlijk de eerste vrouw van haar vader) diens vakantiehuis geërfd op het eiland Martha’s Vineyard, bij de Amerikaanse oostkust. Bij aankomst in het huis treft ze drie dozen aan, die haar zijn nagelaten door haar ‘neef’ Nick Chancellor, de zoon van haar tante.
Ze denkt terug aan de eerste keer dat ze in dit huis kwam, als jonge studente die net haar vader had verloren. Ze belandde in een universum waar geld en champagne rijkelijk vloeiden. Nick was destijds een briljante letterenstudent met wie ze later, toen ze getrouwd was, een tijdlang een affaire heeft gehad. Hij is kort voor zijn moeder, de tante van Lise, overleden aan een ongeneeslijke ziekte.
Portrait of a lady
Julie Wolkenstein
In de dozen zitten respectievelijk een door Nick geschreven manuscript getiteld Déjà vu, een aantal cassettebandjes met muziek uit de jaren tachtig en allerlei ogenschijnlijk onbeduidende spullen, waaronder een spel tarotkaarten, waarin de joker ontbreekt. Samen vormen deze voorwerpen een raadselachtige puzzel waarin het leven van Lise vanaf haar ontmoeting met Nick vervat ligt, en die Lise gaat proberen te ontcijferen.
Lise begint Déjà vu te lezen, waarin Nick zijn kijk op het verleden met haar uit de doeken doet. Al zijn herinneringen en gedachten over haar staan in het licht van de klassieker Portrait of a Lady van Henry James. Nick schrijft haar een mysterieuze verwantschap toe met Isabel Archer, de vrouwelijke hoofdpersoon uit dit boek van een eeuw eerder, en gaat griezelig ver in deze gelijkenis. Gaandeweg wordt het boek een steeds dwingendere factor in het verhaal die Lise’s leven vergaand heeft bepaald, zonder dat zij zich daarvan ook maar enigszins bewust was. De suggesties van Nick geven haar op een gegeven moment sterk te denken over haar eigen aandeel in haar levensloop.
Puzzelen
Beide hoofdpersonages, Lise en Nick, kijken via zijn geschriften voortdurend terug op gebeurtenissen van vroeger. Er is dus weinig directe actie die boeit. Dat maakt het verhaal voor sommige lezers misschien wat afstandelijk en niet altijd even boeiend, anderen zullen gegrepen zijn door het puzzelachtige, nieuwsgierig makende intrige en de verrassende clou. Je moet ervan houden, van dit soort sterk ‘geconstrueerde’ verhalen die een beroep doen op je puzzellust als lezer. Maar als je ervan houdt, heeft De joker, in een uiterst soepele, prettige vertaling, in ieder geval een hoogst originele afloop in petto.
