Schuld, herinnering en geheugen

Thomas Verbogt (56) is een bijzonder productief schrijver. Naast columns en toneelstukken zijn er ongeveer twintig romans van zijn hand verschenen. In een interview met HP/De Tijd zegt hij: ‘hoe meer je schrijft, hoe meer je te schrijven hebt. Aan elk boek houd je wel een idee voor een nieuw boek over.’ Verbogt is gelukkig nog niet uitgeschreven.

Zoekend

Met Verdwenen tijd heeft Verbogt een roman geschreven die je niet onberoerd laat. Het tastende, aarzelende in het karakter van kunsthistoricus Robert van Noorden hangt nauw samen met de selectieve werking van het geheugen. Hoe zeker ben je van je herinneringen? Dat zoekende van de hoofdpersoon lijkt zich te vertalen naar de auteur. Al lezend ontstaat de indruk dat de schrijver achter zijn tekst aanloopt, alsof hij pas zelf gelooft dat hij iets wilde schrijven op het moment dat het er staat.

Robert van Noorden treedt in allerlei tv-programma’s op als iemand die overal wel een mening of idee over heeft. Wanneer hij getuige is van een dodelijk ongeval reageert hij daar heftig op. Hij voelt zich schuldig, zoals hij zich eigenlijk altijd schuldig voelt.

Zodra ik met mensen omga, voel ik me schuldig. Ik trek me alles aan, alles wat mislukt, alle stommiteiten, alle lelijkheid, alles wat schaamte veroorzaakt.

Onder woorden brengen

Op advies van zijn jeugdvriend maakt Robert een afspraak met therapeute Danielle. De wekelijkse sessies en het feit dat zijn vader op sterven ligt, laten bij Robert veel herinneringen aan vroeger naar boven komen. De werking van het geheugen wordt expliciet behandeld in een van de vele tv-optredens van Robert.

Ja, het geheugen heeft woorden nodig. (..) en ik bedenk dat ik dat inderdaad moet doen: wat ik me wil herinneren onder woorden brengen. (..) Je kunt toch ook niet denken zonder woorden?

Naast Danielle zijn er nog twee vrouwen die de stroom herinneringen op gang houden. Louise blijkt Robert van vroeger te kennen, maar hij heeft daar zelf geen enkele herinnering aan. Bij haar thuis ontmoet Robert haar echtgenoot, die schrijver is. Onwillekeurig dringt zich dan de vergelijking op met de auteur Verbogt. Ook voor hem zou kunnen gelden:

Maar ik heb nog nooit iets van je gelezen en om het nog stommer te maken, ik had nog niet van je gehoord. (..) Het is niet niks. Dat meen ik. Geziene auteur, veel geprezen, maar telkens wordt gemeld dat je ten onrechte zo onbekend bent.

Introvert

Ondanks zijn indrukwekkende oeuvre is Verbogt nooit echt doorgebroken bij het grote publiek. Dat is jammer want zijn romans zijn meer dan de moeite waard. Geen spektakel maar bijna introvert werk.

In het werk van Thomas Verbogt gaat het vaak over het verleden en zeker in een roman met als titel Verdwenen tijd. De verdrongen herinnering waar het hier om gaat is daar een voorbeeld van. Wanneer vader overlijdt, is er ook de verdwenen tijd van het leven als zoon. De verdrongen herinnering die uiteindelijk wordt geactiveerd, voelt als een (kleine) gekunstelde breuk in een mooie compositie met secure observaties.