Flowerpower in de kerk
Marco Sweering - Museum CatharijnconventDe tentoonstelling Fashion for God in Museum Catharijneconvent werpt licht op de Noordelijke Nederlanden na de Reformatie. Een periode waarin katholieken hun geloof enkel in schuilkerken mogen belijden. Zowel letterlijk als figuurlijk wordt alles uit de kast gehaald om het geloof levend te houden. Kostbare kerkgewaden en verfijnde borduursels worden nu in het Utrechtse museum gepresenteerd, maar ook uitbundige baljurken en statige schilderijen zijn te gast op dit opmerkelijke feest waar vrouwen een cruciale rol spelen.
In de protestantse Republiek van de zeventiende en achttiende eeuw worden katholieke kerkgangers gedwongen hun diensten buiten het zicht te organiseren in schuilkerken. Ze willen de identiteit van hun geloofsgemeenschap behouden. Maar, hoe doe je dat in een tijd van schaarste? Kerkleider Sasbout Vosmeer deelt inventarissen uit en begint als een van de weinige mannen met het maken van kerkelijk textiel. Zijn minutieus geborduurde ‘kerksieraden’ hebben een middeleeuws voorkomen. Dikke reliëfborduursels van zijde en gouddraad vormen prachtige voorstellingen, soms geïnspireerd op werken van de beroemde oude meesters.
Pracht en praal
In Haarlem zijn het de ‘Maagden van Den Hoeck’ die de naald en draad ter hand nemen. Deze semi-religieuze vrouwen, ‘kloppen’ genoemd, maken eigentijdse creaties met daarop veelal vrouwelijke heiligen. Fashion for God belicht hun creaties en levens, opgetekend door Trijn Jans Oly. De kloppen doen artistiek niet onder voor de mannen, die zich buiten de kerkmuren toeleggen op kostbare kleding voor de elite. De kazuifel met paramenten in internationale Barokstijl van rond 1640 laat zien hoe ook de kloppen van Gouda hun tijd ver vooruit zijn. Het schilderij van Wouter Pietersz. Crabeth II onthult dat pastoor Pieter Purmerent, bekend om zijn bekeringen van protestanten, dit gebloemde kleed mag dragen. Dankzij de grote hoeveelheid informatie, soms lastig te lezen op de stoffen banieren, komen makers en dragers weer tot leven.
Van baljurk tot koorkap
Prachtige portretten en luxueuze japonnen tonen hoe er in de Republiek, onder invloed van de Franse couture, een ware bloemenrage ontstaat. In een gewaagde en soms suikerzoete vormgeving van MAISON the FAUX, illustreert het museum hoe de katholieke kerk ook in de achttiende eeuw met de modetrends blijft meegaan. Chinese zijden stoffen met ingeweven bloempatronen vinden hun weg naar het altaar. Vermogende vrouwen schenken hun weelderige baljurken zodat daar liturgische gewaden van kunnen worden gemaakt. Een win-winsituatie, want de gulle geefster kan zo haar vroomheid aan mede-kerkgangers tonen. De tentoonstelling verbeeldt de indrukwekkende veerkracht en inventiviteit van een geloofsgemeenschap in onderdrukking. De ‘Hemelse balzaal’ biedt een haast goddelijke afsluiting met een catwalk van spiegels waar kleurige koorkappen met gouden franjes in alle vrijheid op ritmische muziek rond mogen zwieren.
Fashion for God is nog tot en met 21 januari 2024 te bezichtigen in het Utrechtse Museum Catharijneconvent. Je kunt er rond de kerstdagen ook een kijkje nemen bij de Napolitaanse kerststal.
