Geen begrip, geen haat

Eind jaren vijftig raakt de vijftienjarige Michael Berg gefascineerd door de zesendertigjarige tramconducteur Hanna Schmitz. Ze krijgen een relatie, waarin Hanna het voortouw neemt. Op haar verzoek leest Michael haar voor uit werk van Schiller, Tolstoj en Tsjechov. Daarna bedrijven zij de liefde. Zo gaat het, dag in dag uit. Michaels leven staat volledig in het teken van zijn ontmoetingen met Hanna. Toch leert hij haar nooit echt kennen. Zij vraagt hem niets, hij vraagt haar niets. Misschien maakt dat Hanna zo aantrekkelijk: het mysterie dat om haar heen hangt. Op een dag verdwijnt ze zonder aankondiging. Jaren later ziet Michael haar weer tijdens een rechtszaak tegen een aantal vrouwen die hebben gewerkt als bewaaksters in een concentratiekamp. Hanna is een van hen.

Geen monster
Kleine gebeurtenissen zijn in The Reader, gebaseerd op Bernhard Schlinks bestseller Der Vorleser, van het grootste belang. Een kous die wordt aangetrokken, een blik die wordt gewisseld in een tram, een menukaart die wordt dichtgeklapt. Stuk voor stuk met zorg in beeld gebracht. Ondanks de focus op deze details, blijft Hanna’s karakter gedurende de hele film op afstand. De gevoelens van haar jonge minnaar zijn helder als kristal, maar zij geeft zich niet bloot.

De kracht van de roman is dat Hanna niet in een hokje wordt geplaatst. Ze is geen monster, maar draagt wel schuld. Een schuld waar zelfs haar grootste geheim geen excuus voor is. Kate Winslet speelt op ingenieuze manier met deze dubbelzinnigheid. Aanvankelijk is ze afstandelijk en geheimzinnig, later hulpeloos. Ze roept geen begrip op, maar ook geen haat. Het enige dat stoort is dat ze Engels spreekt met een vreemd Duits accent, maar aangezien ook de andere acteurs in de film daar last van hebben, was dat kennelijk de bedoeling. Winslet werd al eerder genomineerd, maar voor deze rol kreeg ze eindelijk haar Oscar. Toch kan het de Britse actrice niet hebben verbaasd, zo getuigt een rol die zij speelde in de komische serie Extras in 2005.

Woord voor woord
Regisseur Stephen Daldry (bekend van The Hours, een ode aan het werk en leven van Virginia Woolf) heeft de bestseller van Schlink woord voor woord verfilmd. Hoewel een lezer zich wel eens bedrogen voelt wanneer een verfilming niet trouw is aan het boek, kan een letterlijke vertaling ook zijn nadelen hebben. Er moet te veel verteld worden in een te korte tijd, er wordt gekozen voor een gekunstelde voice-over om de gedachten van een karakter over te brengen, of de dynamiek die een film nodig heeft, ontbreekt. Het verhaal van Schlink is zo krachtig dat het zonder ingrijpende aanpassingen naar film kon worden vertaald. Daldry is er bovendien in geslaagd om de sfeer van intimiteit die de roman zo bijzonder maakt, in beeld te brengen. Maar wie verwacht dat de verfilming iets toevoegt aan het origineel, komt bedrogen uit.

Wat roman en film zo indringend maakt is niet Hanna’s misdaad, maar de worsteling van Michael Berg met zijn gevoelens. Vanaf het moment dat Michael weet wat Hanna heeft gedaan, kan hij zich niet meer overgeven aan zijn liefde voor haar. Maar zich van Hanna losmaken lukt hem ook niet. De smoorverliefde puber, op natuurlijke wijze gespeeld door David Kross, wordt een sombere gedesillusioneerde man, een invuloefening voor acteur Ralph Fiennes. Met Fiennes komt de zwaarmoedigheid. De trage weergave van de gebeurtenissen die de film aanvankelijk kracht geeft, wordt dan steeds vermoeiender. Pas in de laatste scène lukt het The Reader weer om te ontroeren.