Altijd en overal

In ieder geval volgens de Oostenrijkse toneelschrijver Arthur Schnitzler, de schrijver van Reigen (1900), waarop Moniek Merkx van jeugdtheatergroep MAX haar gelijknamige voorstelling baseerde.

Rondneuken

Merkx heeft in ieder geval de structuur van het origineel behouden. In Reigen wordt letterlijk rondgeneukt: in de eerste scène ontmoet een hoertje een soldaat, die soldaat gaat in de tweede scène weer met het diensmeisje, die wordt in de derde scène weer half verkracht door haar jonge meester, die doet het weer met een overspelige echtgenote en zo rond tot we weer terug bij het hoertje zijn. Bovendien flirt ze in haar enscenering met het Oostenrijk van de negentiende eeuw. Er wordt Weens gewalst, er worden beleefd buigingen gemaakt en de kostuums zijn een postmoderne botsing van hedendaagse en negentiende-eeuwse stijlen. Maar Merkx maakt tegelijkertijd een draai van 180 graden ten opzichte van Schnitzler die de thematiek van haar Reigen actueel en interessant maakt. In de tijd van Schnitzler was seks iets waarover je niet mocht praten (Reigen moest hij in eigen beheer uitgeven en het duurde toen nog jaren voor het daadwerkelijk werd gespeeld), maar tegenwoordig raken we er niet over uitgepraat.

Openbaar

Waar bij Schnitzler al dat rondgeneuk in donkere hoekjes en achter gesloten deuren plaatsvindt, omdat naar buiten toch de schijn van deugdzaamheid moet worden opgehouden, gebeurt bij Merkx alles in het openbaar. De escapades worden door internet- of bewakingscamera’s gefilmd en op een enorm gordijn geprojecteerd (waar men zich ook discreet achter had kunnen terugtrekken) waarop ook teksten voorbij schuiven als ‘LIVESEX!!!LIVESEX!!!LIVESEX!!!’ of een telefoonnummer. Niet alleen de camera, ook de andere personages zitten met hun neus op de seksuele handelingen. Tussen de scènes door worden er ‘straatinterviews’ met de personages afgenomen, waarin ze de interviewer zonder spoor van schaamte vertellen hoe ze hun schaamhaar bijhouden. Die nadruk op openbaarheid komt ook terug in de publiekopstelling. Het publiek hangt aan een bar in een halve cirkel om de speelvloer heen en zit dus met zijn neus op al dat gefoezel. Dat is, in een tijd waarin je in de trein een gesprek kan opvangen waarin een meisje aan haar vriendin vertelt hoeveel pijn het doet om het anaal te doen of waarin je televisie niet meer aan kan doen of je wordt doodgegooid met hijgende dames of spannende persoonlijke ontboezemingen, een logische en interessante keuze.

Cynisch

Het is te prijzen dat Reigen, dat toch vooral bedoeld is voor een puberdoelgroep, nergens moralistisch wordt. Al dat geseks wordt op een licht overdreven en ironische manier gebracht en de schaamteloosheid van de personages wordt niet veroordeeld. Ze weten niet beter. Door die ironie wordt de voorstelling lekker licht, maar ook wat oppervlakkig. Waarom die personages doen wat ze doen, wat de machtsmachinaties zijn die achter die erotische spelletjes zitten, komen we bij Merkx, anders dan bij Schnitzler, niet te weten. Maar goed, dat zijn vragen die vooral voor volwassenen van belang zijn. Voor de doelgroep die opgroeit in een wereld met openbare sex, terwijl ze zelf hun eigen seksualiteit nog moeten ontwikkelen, is het allemaal al ingewikkeld genoeg en voor hen is de voorstelling tenslotte bedoeld.

Lachen

En ook voor volwassenen is er genoeg te genieten. Zoals altijd is Merkx’ enscenering weer een kleurrijk, geestig en dynamisch geheel. Al zijn niet alle acteurs even goed, hun fysieke en energieke speelstijl helpt wel om de voorstelling licht te houden en de toeschouwers in de voorstelling te betrekken. Er is muziek, er is een dansje, er valt vooral heel veel te lachen met onder andere een hilarische Bianca van der Schoot als dienstmeisje. En aan het slot wordt zowaar de cynische cirkel op een mooie wijze doorbroken. Als de graaf wakker wordt bij het hoertje is hij zo getroffen door haar schoonheid dat hij hoopt dat hij niet met haar naar bed geweest is. Dat blijkt wel zo te zijn, maar de teleurstelling van de verliefde graaf in zichzelf en zijn driften is ontroerend. Die ontroering tilt de voorstelling in één keer vanuit het cynische naar het hoopvolle, zodat Reigen meer is dan alleen een ironisch-dynamisch potje rondneuken.

Reigen is nog te zien t/m 7 maart. Klik hier voor de speellijst.