Pijnlijke gesprekken

Twee broers en een zus ontmoeten elkaar. Ze praten veel. Over relaties gaat het, over anti-depressiva, over ‘dat jij de laatste tijd zo boos doet’, over lekker lang douchen en ‘ik hou van jou’. Toch spettert de liefde nou niet echt van de personages af. Integendeel. Ze proberen echt wel met elkaar in gesprek te gaan – er zijn aanzetten als ‘Heb jij wel ooit echt van iemand gehouden?’– maar een echt diep doorvoeld gesprek over hoe het met ze gaat, komt niet van de grond. Soms klinken de gesprekjes als een biecht, soms als een verzucht verlangen om nu eens echt de hart op de tong te leggen.

De hel zijn de anderen
Doordat de gesprekken nooit echt van de grond komen, omdat de gevoelens van de een nooit echt bij de ander aankomen, krijgen die gesprekjes iets uitermate pijnlijks. En onder die pijn schuilt het wezen en de ware kracht van De Anderen. De voorstelling toont helder, maar subtiel, de noodzaak en tegelijkertijd het onvermogen van mensen om met elkaar te communiceren, om gevoelens met elkaar te delen. Mensen kunnen nu eenmaal niet met, maar ook niet zonder elkaar. Dat inzicht is niet nieuw. De titel van de voorstelling verwijst dan ook naar de beroemde zin: ‘De hel, dat zijn de anderen’ (‘L’enfer, c’est les autres‘), uit het toneelstuk Huis Clos van Jean Paul Sartre. Ook in dat stuk zitten drie mensen elkaar in een ruimte emotioneel behoorlijk in de weg, ook zij kunnen niet met en niet zonder elkaar. Met het fundamentele verschil dat de personages bij Sartre geen keuze hebben, ze zitten met elkaar opgesloten. Bij Provily hebben de personages wel degelijk de keuze om aan deze pijnlijke exercitie te ontsnappen. De hele voorstelling lang staat de deur uitnodigend op een kier. 

Biecht

Net als Huis Clos heeft ook De Anderen een religieuze ondertoon. De prachtige houten ruimte met de boogvormige, gietijzeren dakconstructie van het Veemtheater, heeft, ingericht met rijen houten stoelen, waarvan sommigen zijn opgestapeld, iets weg van een onttakelde kerk. Zeker met een Mariabeeld prominent voorop de speelvloer. Het lijkt soms dan ook of de personages elkaar de biecht afnemen, elkaar hun zonden opbiechten. De verlossing die er bij de biecht in het verschiet ligt of de troost, volgt echter nooit, net als bij Sartre.

Dat besef maakt van De Anderen geen vrolijke voorstelling. Maar het is de verdienste van Provily dat hij er geen loodzware avond van maakt. De speelstijl van zijn acteurs is licht, onderkoeld bijna, waardoor de zwaarte dragelijk wordt. Daarbij zijn de teksten vaak behoorlijk geestig in hun treurigheid. Zoals we van Provily gewend zijn, gebeurt er eigenlijk bijna niets op de vloer. Maar zoals in zijn vorig werk, weet hij wat er wel gebeurt veelzeggend, ontroerend en belangrijk te maken.