Religulous

Larry Charles (Borat) maakte samen met komiek Bill Maher een documentaire over het geloof. Het portret van de religieuze mens is hilarisch, de geïnterviewden worden stuk voor stuk aan de schandpaal genageld. De moraal blijkt echter wel erg nadrukkelijk aanwezig te zijn.

Bill Maher is op bezoek bij een senator; een gelovige, naar goed Amerikaans gebruik. Maher vraagt hem naar zijn interpretatie van het scheppingsverhaal: ‘Het baart me zorgen dat de mensen die dit land in feite runnen, geloven in pratende slangen.’ De gezette bewindspersoon leunt achterover in zijn leren bureaustoel en zegt, zonder dat hij het door lijkt te hebben: ‘Je hoeft geen IQ-test te doen om senator te worden.’ Waarna een pijnlijke stilte volgt. Het is een van de godsdienstige mensen die in Religulous voorbijkomen en zich voor de camera belachelijk maken.

Truckerskerk

De Amerikaanse komiek reist de wereld rond om mensen te interviewen over God en het geloof. Hij praat met rednecks in een truckerskerk en lokt een tot het geloof bekeerde ‘ex-homo’ uit de tent. Hij interviewt jongensachtig, met de ontwapenende directheid van Louis Theroux en de verontwaardiging van Michael Moore. Maher laat mensen schaamteloos hun eigen hypocrisie opbiechten. Het onbetwiste hoogtepunt is een Joodse man die apparaten ombouwt om ze ‘sabbat-proof’ te maken. Zo kan op de Joodse rustdag getelefoneerd en gekookt worden zonder knoppen in te drukken of vuur te maken.

Regisseur Charles combineert een charismatische hoofdpersoon met een rommelige, maar creatieve montage. Interviews worden afgewisseld met korte fragmenten uit films en series die het verloop van het gesprek hilarisch maar effectief symboliseren. Het doet denken aan het werk van documentairemaker Alan Berliner (Nobody’s Business en Wide Awake). Een pijnlijke vraag wordt gevolgd door een vuistslag uit een boksfilm en een discussie over de evolutietheorie wordt opgeluisterd met een tekenfilm over het Hof van Eden.

Fel pamflet
Religulous begint als een persoonlijke zoektocht naar religieuze motieven – Maher haalt zelfs zijn eigen jeugd en moeder erbij – maar ontaardt al snel in een fel antireligieus pamflet. Ironisch genoeg verliest Maher daarbij de twijfel waarvoor hij in eerste instantie pleit. Hij weet het zeker: ‘Voor het voortbestaan van de mensheid is het noodzakelijk dat religie afgeschaft wordt.’ In een lange slotmonoloog maakt hij te grote stappen en koppelt hij menselijke vergissingen en wereldrampen aan religieus fanatisme. Het is net Fitna: atoombommen ontploffen, bijbelteksten vliegen ons om de oren, George W. Bush speecht over de war on terror en moslims trekken massaal naar Mekka.

Er komen maar een aantal religies aan bod, maar de nadruk ligt op het christendom, de islam en het jodendom. Daarbij beperkt Maher zich naast de Verenigde Staten tot Nederland en een paar plekken in het Midden-Oosten. Zijn argumentatie is rechtlijnig en simpel. En uiteindelijk blijkt hij dus net zo’n radicaal te zijn als de mensen die hij bekritiseert. De rol die godsdienst speelt, zowel in het dagelijks leven als de wereldpolitiek, wordt op een heldere en grappige manier onderzocht, maar Maher had het echter beter bij deze Borat-achtige queeste kunnen houden.