Drie verschillende voetafdrukken van de oorlog

Leed en liefhebben in voormalig nazi-Duitsland

Het is 1 januari 1950 en de Tweede Wereldoorlog ligt nu ‘alweer’ vijf jaar achter hen en toch lijkt het als de dag van gisteren. De drie families, familie Aldenhoven (gehuisvest in Keulen), familie Borgfeldt (woonachtig in Hamburg) en de familie Canna (uit San Remo), leven in deze jaren van wederopbouw in grote onzekerheid. Met name de dochter van Elisabeth en Kurt Borgfeldt, Nina Christensen, wier man Joachim – liefkozend ‘Jockel’ genoemd – sinds maart 1945 vermist is. Nina’s vijfjarige zoon Jan heeft zijn vader nooit ontmoet en weet niet wat hij precies moet ‘missen’ in zijn leven. Zeker nu er een plaatsvervanger voor zijn vader in zijn leven is gekomen: de Britse correspondent Vinton Langley, een collega van Nina. Nina’s beste vriendin June Clarke en Vinton zouden niets liever zien dan dat Nina haar Jockel loslaat en met Vinton een nieuw leven start, maar Nina houdt hoop. Ook Nina’s moeder, Elisabeth, blijft hardnekkig geloven in de terugkeer van haar schoonzoon. Ze lijkt zelfs reikhalzender uit te kijken naar de thuiskomst van Jockel dan haar eigen dochter… Intussen lopen de zaken voor Heinrich Aldenhoven, die er een galerie op nahoudt, niet al te best. Hij raakt in de ban van een schilderij, De ananasberg, en wil dolgraag weten wie met zulke lichte penseelstreken het koffiehuis in de Hofgarten in Düsseldorf heet weten te vereeuwigen. Heinrichs dochter Ursula staat hem bij in deze zoektocht, maar het gaat niet echt van een leien dakje.

Terwijl de families in Keulen en Hamburg worstelen met het dagelijkse leven in voormalig nazi-Duitsland, krijgen de Canna’s in Italië te maken met hun eigen portie misère. De broer van Margarethe’s man Bruno, Bixio, heeft een knappe jongedame met de naam Carla Bianchi bezwangerd, terwijl hij getrouwd is met de ogenschijnlijk onvruchtbare Donata. Een schande voor de familie… Hoogzwanger wordt de jonge Carla naar Keulen gestuurd, waar ze met open armen wordt ontvangen door de familie Aldenhoven. Ulrich Aldenhoven, zoon van Gerda en Heinrich, ontfermt zich vanaf de eerste tel over de Italiaanse schone. Kan hij wellicht de vaderrol vervullen die Bixio ontloopt?

Hoop voor de jongeren

In een tijd waarin de wereld haar schoonheid is verloren en langzaam moet herwinnen, vinden toch heel mooie gebeurtenissen plaats. Ondanks de bittere en financieel lastige tijden, is er plek voor liefde en vriendschap. De drie families blijven elkaar aan het hart liggen en verwelkomen elkaar met korte bezoekjes. Het is vooral de verhaallijn van de familie Borgfeldt die beklijft, aangezien je je blijft afvragen of de Russen hun krijgsgevangene Jockel ooit nog laten terugkeren naar huis. Daarbij vallen de verhalen van de andere ‘jongere’ personages bij in het niet: Ursula en Ulrich Aldenhoven en Gianni Canna houden er toch iets minder boeiende levens op na. Ulrich blijft een flat character, dat wellicht nog in een later deel tot bloei zal komen. Ursula is naast Nina degene die het meeste leed ondervindt. Ze laat haar oog vallen op de getroebleerde en veel oudere Belg Jef Crayer. Diens zwangere vrouw is in de oorlog levend verbrand en sindsdien heeft hij nog maar weinig wensen voor de toekomst. Trouwen en kinderen krijgen: voor hem hoeft het allemaal niet meer. Ursula lijkt in zijn wensen te berusten, maar ontzegt ze zichzelf daarmee niet te veel? Gianni lijkt zich daarentegen niet graag te willen binden. Hij richt zich eerder op zijn onvervulde ambities dan op de liefde. Zo begint hij samen met een Nederlandse zakenpartner een eigen kroeg in San Remo, die om de een of andere reden zowel oorlogsslachtoffers als -daders trekt. Zullen Cupido’s pijlen zich dan nooit in hem boren of bestaat er meer in Gianni’s leven dan de horeca?

Koetjes en kalfjes

Er gebeurt zeker genoeg in dit boek om jou geboeid te houden. Toch gaat het wel in een érg moordend tempo. Korn wisselt zo snel af tussen de drie verhaallijnen (het verhaal van iedere familie is ondergebracht in een verhaallijn), dat je je aandacht nimmer kunt verzwakken. Wie even niet oplet, zal moeten terugbladeren om de nodige informatie te verkrijgen. Vooral de zoektocht van Heinrich naar de onbekende schilder is erg lastig te volgen. Er wordt in die verhaallijn met zoveel namen gestrooid en er komen dito zoveel nieuwe bijfiguren bij, dat je het op een gegeven moment wel ‘allemaal gelooft’. Het is ook weer niet zo dat iedere pagina bolstaat van de belangrijke details. Soms keuvelen de hoofdpersonages erop los. Die koetjes-en-kalfjes-gesprekken geven het verhaal wel een heel realistisch gehalte. Ook laat Korn – als oud-journaliste bij Stern – zien hoeveel kennis ze heeft vergaard voor dit boek. De twijfel slaat nooit toe als ze weer een verwijzing maakt naar gebouwen en situaties die een grote rol speelden in WOII.

Ontnuchterend

Los van de inhoud, is Korns schrijfstijl weer subliem. Ondanks dat het boek een heel verhalende schrijfstijl kent, waarin wordt opgemerkt hoe hele ruimtes zijn ingekleed (met nog meer onnodige details), kom je toch vrij vlot door de hoofdstukken heen. De dialogen worden af en toe opgevuld met humoristische uitlatingen, maar het is vooral een soort ‘nuchtere’ levenshouding die Korns personages siert. Het boek bestaat enkel uit sympathieke hoofdpersonages, die niet zullen vervallen in oeverloos gemopper en geweeklaag. Ze tonen zich weerbaar in een wereld, waarin maar enkele gebouwen de tand des tijds hebben doorstaan en waarin een verzorgde maaltijd geen vanzelfsprekendheid is.

Ondanks dat Korn de lezer iets minder had mogen vermoeien met het continue switchen tussen de drie verhaallijnen, is het zeker een boek dat door menigeen op waarde geschat zal worden. Het is uitzien naar de volgende twee delen, die zullen aangeven wat er na 1959 in alle drie de huishouden is gebeurd.