Gek zijn is gezond

Vergeet de flaptekst van Koetsier herfst: het boek wordt nog het best samengevat door de foto van Charlotte Mutsaers op de achterflap. De langbenige schrijfster poseert in een verwaarloosde Oostendse portiek, getooid met een opvallende rode muts, de riem van haar hond in de rechterhand, een knalrood zakje van de Esprit in haar linker. De foto lijkt bijna een karikatuur, maar weet toch Mutsaers’ persoonlijkheid – en die van haar boeken – precies te vatten: origineel, maar vooral ook erg bizar.

Maurice en Do

Ook de personages in Mutsaers’ boeken hebben die trekken. Neem nu Maurice Maillot, de hoofdpersoon in Koetsier herfst: een man van net vijftig en schrijver van het gevierde Zomerchloor, die nu al jaren worstelt met een writer’s block. Wanneer Maurice op een dag in het Vondelpark een gsm vindt, gelooft hij dat die zijn wereld zal veranderen. En ja hoor, veranderen doet zijn leven inderdaad. Dankzij de gsm ontmoet hij Do (of Adolphe), een al even bizarre persoonlijkheid; aanbidster van Osama Bin Laden en diens gedicht ‘Koetsier herfst’, lid van het Lobster Liberation Front (LLF) en fan van een aantal opmerkelijke vormen van seks. Ze neemt Maurice op sleeptouw naar Oostende, waar het LLF voor de eindejaarsdagen zo veel mogelijk kreeften van een gewisse dood wil redden.

Koetsier herfst zit vol met originele vondsten, zowel qua verhaal als qua stijl. Niemand anders dan Charlotte Mutsaers kan de smeekbeden van Maurice aan Jorma Ollila, chairman van Nokia, bedenken, of de rare seksuele voorkeur van Do die aan de urine van haar partner proeft welke wijn hij gedronken heeft. Of haar hoofdpersonage nu zijn biefstuk, zijn vrouwen of de eenzaamheid bezingt, steeds herken je Mutsaers’ associatieve en vaak krankzinnige gedachten. Weinig andere schrijvers springen zo virtuoos om met de Nederlandse taal. Een mannelijke Nokia wordt een Nokius, een condoom wordt vergeleken met een kaboutermuts en een clitoris is een clownsneusje. Het kan belachelijk klinken, maar in Mutsaers’ boeken past het.

Karikatuur

Helaas hebben Mutsaers’ personages met hetzelfde probleem af te rekenen als haar eigen foto op de achterflap. Ze zijn meer karikaturen dan mensen van vlees en bloed. De naïviteit die Maurice doet geloven dat de gsm zo ongeveer zijn leven zal redden, de overtuiging waarmee Do de hulpeloze kreeften verdedigt en Osama bin Laden aanbidt – deze eigenschappen doen de personages bij momenten hun menselijkheid verliezen. Toegegeven, originele en extreme personages zijn Mutsaers’ handelsmerk, maar een opeenstapeling van dergelijke kenmerken is vaak wat te veel van het goede. Is het niet veel doeltreffender iets meer normale karakters neer te zetten die één of misschien twee aparte trekjes hebben, dan extreme personages zoals Maurice of Do, van wie elk kenmerk karikaturaal is?

Laat er geen twijfel over bestaan: Koetsier herfst is onderhoudend leesvoer. Origineel, grappig, vlot geschreven; het boek heeft het allemaal. Alleen wordt Mutsaers zo nu en dan het slachtoffer van haar eigen stijl, vooral wanneer het verhaal wat te lang uitgesponnen wordt of de personages onder de karikatuur gaan lijden. Gek zijn is gezond, maar liever met mate.