Globalisering 3.0

In tegenstelling tot wat de titel zou doen vermoeden, gaat Thomas Friedman in zijn bestseller De aarde is plat geen discussie aan met Columbus, die in 1492 experimenteel vast stelde dat de aardbol rond was. Klopt, zegt Friedman, tóen nog wel.

Inmiddels is er, aldus Friedman, het één en ander veranderd in de wereld. Van 1492 tot 1800 had je ‘Globalisering 1.0′, waarbij landen zich wereldwijd met elkaar verbonden door kolonisatie en allianties. Daarna kreeg je ‘Globalisering 2.0′, van 1800 tot 2000, waarbij bedrijven uitgroeiden tot multinationals en wijdverbreide netwerken spanden waarin vestigingen in talloze landen met elkaar verbonden waren. En nu is het tijd voor ‘Globalisering 3.0′, de tijd waarin het individu mondiaal gaat. Niet langer zijn mensen afhankelijk van bedrijven of overheden om contact te leggen met het buitenland en hun producten of diensten te verkopen.

De liberale koker

In het tweede deel van het boek bespreekt Friedman vervolgens de (mogelijke) gevolgen voor de VS en voor ontwikkelingslanden. Tot dan toe was het een driftig doorlezen doorspekt met Aha!-momenten, maar de verhelderende inzichten nemen zienderogen af in deze hoofdstukken. De wereld ís volgens Friedman namelijk nog geen economische eenheid. De gevolgen die één wereldwijde economie voor de VS heeft, zijn dus anders dan de gevolgen die het voor Europa heeft. De oplossingen die Friedman aandraagt zijn dan ook minder relevant en interessant. Hij legt de nadruk op onderwijs en wijst op tekortkomingen in het sociale stelsel van de VS. Hij moedigt bedrijven aan hun personeel bij te scholen en vraagt economische prikkels van de overheid. Maar de Nederlandse overheid roept het hardst dat we een leven lang moeten blijven leren en dat Nederland een kennisland is en moet blijven. Kortom; dat wisten we al.

De oplossingen die Friedman ziet voor ontwikkelingslanden blijken al snel uit de liberale koker te komen: isolationisme is uit den boze, de vrije markt zal ook innovaties en technologieën voor iedereen beschikbaar maken en de regelgeving rondom het starten van bedrijfjes moet vereenvoudigd worden (in Mexico duurt het gemiddeld 58 dagen om een bedrijf te beginnen, in Singapore 8 en in Turkije 9). Hij hekelt overigens ook het protectionistische landbouwbeleid in de VS zelf en spoort de OPEC landen aan te investeren in onderwijs, voordat de oliebron ‘in de achtertuin’ is opgedroogd. Er is al een aantal malen gebleken dat een economische shocktherapie, namelijk om een land in één keer de vrije markt in storten, lang niet altijd de gewenste en door Friedman bejubelde gevolgen heeft. Het bekendste voorbeeld daarvan is waarschijnlijk Rusland.

Scherpe analyse, hoopvolle visie
Friedman eindigt zijn boek met een korte blik op de geopolitiek en komt dan onvermijdelijk uit bij de gevolgen van de platte aarde voor terroristen. Tot zijn spijt moet hij erkennen dat terroristen net zozeer van de platte aarde profiteren als de call center agenten in India en de zakenlieden uit Engeland. Maar toch ziet hij hoop aan de horizon en hij noemt die hoop ‘conflictvermijding volgens Dell’, naar aanleiding van het productieproces van Friedmans eigen laptop:

“Volgens de Dell-theorie zullen twee landen niet met elkaar oorlog voeren zolang ze beide deel uitmaken van een en dezelfde wereldwijde supply-chain, bijvoorbeeld dat van Dell. Want mensen die in een wereldwijde supply-chain zijn ingebed, willen geen oorlog meer voeren. Ze willen alleen nog maar just in time hun goederen en diensten leveren en genieten van de daaruit voortkomende stijgende levensstandaard.”

De aarde is plat is een optimistische en enthousiaste visie op de wereld waarin wij leven. Friedman combineert zijn scherpe analyse met hoopvolle beelden van de toekomst, waarin alle wereldbewoners gezamenlijk genieten van een steeds stijgende welvaart. ‘Friedman is denker en dromer tegelijk. Hij besluit zijn boek met oproep om niet te bezwijken voor de angst en dreiging van 11 september maar onszelf te definiëren door de bevrijdende val van de Muur in 1989: “Wij zijn de mensen van de Fourth of July. Wij zijn de mensen van 9 november.”