Tijdreis door de bladzijden

Van bloemen tot zeemonsters

De reis begint op 4 september 1518, wanneer ene Hugo Janszoon van Woerden als allereerste in Den Haag een boek op de drukpers legt. Die wandelinghe der bloemen ligt hier opengeslagen op de titelpagina, waarop we een houtsnede zien van Jezus omringd door de voorwerpen waarmee hij gemarteld werd. Het boekje vertelt dan ook van de lijdensweg die Jezus aflegde op weg naar het kruis. Voordat men boeken drukte, werden deze met de hand geschreven, gekopieerd en versierd. In de eerste zaal van de tentoonstelling zijn hier prachtige voorbeelden van te bezichtigen, waaronder het Visboeck van de Scheveninger  Adriaen Coenen. In dit manuscript worden allerhande vissen – van haring tot zeemonsters – toegelicht en afgebeeld.

De boekstalletjes in de Grote Zaal (Ridderzaal), met de grote trommel van ’s Lands loterij op het podium op de achtergrond, ca. 1735. Prent, Rijksmuseum

Vaderlandse geschiedenis

Wanneer je de geschiedenis van een stad als Den Haag belicht, is het onontkoombaar dat onze vaderlandse geschiedenis zich hierin vervlecht. Druk in Den Haag omvat dan ook een hoop documenten van grote historische waarde, zoals uitgaven van het Twaalfjarig Bestand, de Vrede van Utrecht en de veroordeling van ‘landverrader’ Johan van Oldenbarnevelt. Ook zijn er bibliotheekcatalogi te bewonderen van vooraanstaande figuren als Constantijn Huygens en Frederik Hendrik. Wanneer we in de twintigste eeuw aankomen, duikt nonchalant Hitlers Mijn Kamp op in de collectie van de Openbare Bibliotheek en lezen we over Dokter Zjivago, het boek waarvan de CIA in het geniep een Russische versie liet drukken om de Sovjet Unie mee te infiltreren. We vliegen door de tijd en komen het ene na het andere interessante, bekende of verrassende document tegen.

Tekst

Het is wellicht enigszins ironisch om van een boekententoonstelling te stellen dat deze erg tekstdicht is, maar het is wel zo: naast de themateksten wordt bijna elk object binnen de tentoonstelling nog afzonderlijk toegelicht. Voor boekliefhebbers is de tentoonstelling hiermee een schat aan informatie, waarbij geen enkel wetenswaardig feit achterwege wordt gelaten – voor de gewone bezoeker kan de overvloed aan informatie daarentegen een nogal overweldigend effect hebben. Groot pluspunt is echter de locatie van de tentoonstelling. Museum Meermanno huist in een prachtig achttiende-eeuws pand aan de Prinsessegracht. In de donkere zalen – perkament verdraagt licht slecht, wordt er bij binnenkomst gewaarschuwd – wordt men als het ware getransporteerd naar een tijd waarin boeken nog speciaal en kostbaar waren en waarin je de bibliotheek alleen op afspraak mocht betreden.

Interieur van Drukkerij Trio aan de Juffrouw Idastraat, 1948. Foto Haags Gemeentearchief

Ervaring uit eerste hand

Ooit was de Koninklijke Bibliotheek ook zo’n elitaire plek. Van het reilen en zeilen van een grote bibliotheek blijft echter helaas maar weinig fysieks over, en meer dan tweehonderd jaar Koninklijke Bibliotheek kan dan ook worden samengevat in één vitrine. Dit probleem wordt opgelost door de inzet van een video, waarin Janne van Wezel vertelt over haar werk bij de KB in de jaren ’70 – toen de bibliotheek zich op de rand van de automatisering bevond en langzaam maar zeker haar deuren opende voor het grote publiek. Later komt men meer van dit soort ervaringen uit eerste hand tegen, wanneer oud-werknemers van verschillende drukkerijen over hun werk vertellen. De video’s geven een leuke personal touch aan onaanraakbare en vergane plekken, maar ook hier geldt weer dat er niet zuinig omgegaan wordt met informatie.

In 500 jaar is er veel indrukwekkends gebeurd in Den Haag. Druk in Den Haag laat deze ontwikkelingen op een prachtige manier zien, zowel op het papier als daarbuiten. De overvloed aan informatie neem je hierbij dan ook graag voor lief.