Weinig opwaaiend stof
Het is een aantrekkelijk beeld, bij binnenkomst in de zaal: in het Haagse Appeltheater is met planken en pallets een open stad nagebouwd. Daarbij bieden de verhoogde tribunes in u-vorm een mooie blik van boven op het gekrioel. Het beeld is bijna even simpel en effectief als Lars von Triers met krijtstrepen vormgegeven dorpje Dogville. Niet alleen qua vormgeving lijkt De goede mens van Sezuan op Dogville. Ook de typisch Brechtiaanse vervreemdingstechnieken die zo opvallen in Lars von Triers verontrustende film worden door De Appel ten volle ontplooid. Maar de uitwerking van deze technieken is opmerkelijk anders dan bij Von Trier. Veel stof doet deze opvoering van De goede mens dan ook niet opwaaien.
Bertolt Brecht schreef De goede mens van Sezuan in de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog. Brecht was een overtuigd Marxist, die met zijn toneelstukken het publiek de ogen wilde openen voor de wrange morele dilemma’s van zijn tijd. Het publiek mocht daarom niet onderuitgezakt naar het gebeuren op het toneel kijken, maar moest actief betrokken zijn bij de voorstelling. In De goede mens van Sezuan worden dan ook liedjes gezongen, stappen acteurs af en toe uit hun rol en voorziet een verteller alles van commentaar. Zo stelde Brecht alles in het werk om de illusie van het theater te doorbreken, en de kijker te doen beseffen dat er met allerlei kunstgrepen een verhaal wordt verteld.
Ontregeling
~
Von Trier vertaalde deze technieken naar een ander medium en zet in zijn film de vertelconventies van de cinema op scherp. Toneelgroep De Appel gebruikt alle conventionele Brechtiaanse technieken, en maakt daarmee uitstekend hedendaags theater. Maar ook niet meer dan dat. Het probleem is vooral dat we het allemaal al wel kennen: publiek betrekken, het samenvloeien van genres en het mixen van media is meer regel dan uitzondering. Hoge cultuur en popmuziek, soap en opera, het is allemaal met elkaar te mengen. Misschien is De goede mens van Sezuan zelfs een voorbeeldige Brecht en heeft De Appel alle regels voor ontregeling netjes opgevolgd, maar ze niet vertaald naar de eenentwintigste eeuw. De voorstelling verontrust niet en opent hij geen nieuwe deuren.
Goed en kwaad
~
Dan was Dogville in zekere zin een geslaagdere opvoering van hetzelfde eeuwige verhaal van de mens tussen goed en kwaad. Want ook qua thematiek lijkt Dogville op De goede mens van Sezuan. Beide verhalen gaan over de worsteling om goed te zijn in een wereld vol al te menselijk egoïsme en machtsmisbruik. In De goede mens van Sezuan is Shen Te een prostituee die niemand iets kan weigeren. Als de goden haar rijkelijk belonen voor bewezen diensten en zij een tabakswinkel kan openen, vraagt de gemeenschap wel erg veel van haar goedheid. En in Dogville wordt de goedheid van de hoofdfiguur Grace misschien nog wel erger op de proef gesteld: een compleet dorp maakt misbruik van de kwetsbare vreemdelinge die ze in hun midden hebben opgenomen.
Zonder scherpe randjes
~
Blijft er behalve een mooi decor dan niets over van De goede mens van Sezuan? Zeker wel! De Appel presenteert sterke acteurs, live muziek, een mooie aankleding en laat dat alles samengaan in een uitmuntende regie. Alleen ontbreekt de harde, opruiende boodschap die Brecht zestig jaar geleden met het stuk wilde overbrengen. Dat leidt nu tot een vermakelijk toneelstuk, zonder scherpe randjes.
De goede mens van Sezuan speelt nog tot 17 maart 2007. Klik hier voor meer informatie.
© Michel Schnater 
