Euripides is actueel en funky

Paul Koek, voorheen samen met Johan Simons artistiek leider van ZT Hollandia, richtte in 2005 de Veenfabriek op in een voormalige dekenfabriek in Leiden. Met de VeenFabriek wil Koek muziektheater maken dat zich beweegt tussen muziek, beeldende kunst, theater, film en wetenschap. Daarnaast hecht hij groot belang aan het onderzoek naar vernieuwende vormen van podiumkunsten waarin verschillende disciplines samen komen. Smekelingen is het eerste grootschalige project van de VeenFabriek in coproductie met het Griekse Theseum Ensemble.

Patriottisme

De tragedie Smekelingen is één van Euripides’ meest patriottische tragedies. De legers van Argos bestormen op brute wijze de stad Thebe. De aanval mislukt echter, en zeven hooggeplaatste soldaten uit Argos komen om. In strijd met het oorlogsrecht weigert Thebe om de lichamen van de doden vrij te geven. De moeders en zonen van de omgekomen soldaten roepen vervolgens als smekelingen de hulp in van de Atheense koning Theseus, hierin gesteund door de koning van Argos, Adrastos. Theseus is niet zomaar bereid zijn leger op een gevaarlijke missie te sturen en moet eerst overtuigd worden door Adrastos en zijn eigen moeder Aithra. Na een heftige discussie, waarin ook de democratische rechtsvorm van Athene ter sprake komt, stemt Theseus uiteindelijk toe. In dit stuk roemt Euripides de Atheense democratie en schildert hij Athene af als bewaker van de rechtsorde.

Bruisend popconcert

Paul Koek bracht voor deze productie een interessante en veelbelovende groep jonge mensen samen. Naast een aantal getalenteerde acteurs als Aus Greidanus jr., Joep van der Geest en Yonina Spijker nodigde Koek ook een aantal jonge muzikanten uit. Drie voormalig leden van de ‘knutselfunkband’ Kopna Kopna zijn tezamen met trombonist Bastiaan Woltjer en toetsenist Ton van der Meer verantwoordelijk voor de muziek bij Smekelingen. Het is met name de muziek die de voorstelling een bruisend en onconventioneel karakter geeft. De muzikanten lijken niet gehinderd te worden door de traditie van verantwoorde opvoeringpraktijken, ze benaderen Euripides’ tragedie eerder als een popconcert. Koorteksten worden tot Engelstalige popsongs omgevormd, drum en paukenslagen ondersteunen ritmisch de teksten van acteurs en dreunende elektronische beats begeleiden de militaire missie naar Thebe.

Stijl

Afgezien van de muziek is de vorm van de voorstelling toch heel herkenbaar van de hand van Paul Koek, en past Smekelingen qua sfeer, vormgeving, zang, intonatie en mimiek in de ZT Hollandia traditie. De jonge acteurs kunnen goed uit de voeten met de klassieker en hebben de monumentale taal zich eigen gemaakt. Aus Greidanus jr. zet op indrukwekkende wijze een kwetsbare en getormenteerde Adrastos neer. Met subtiele mimiek en intonatie maakt Joep van der Geest van Theseus een ijdele en autoritaire koning. De acteurs van het Theseum Ensemble souffleren de Nederlandse acteurs in het Grieks waardoor de teksten een extra ritmische laag krijgen.

Zijlijn

Minpunt is dat de voorstelling door zijn lengte (ruim 2,5 uur) op een gegeven moment aan kracht en overtuiging inboet. Het eerste uur en drie kwartier zijn muziek, tekst en vorm in balans en word je als toeschouwer continu geprikkeld en geboeid. Maar nadat de troepen ten strijde zijn getrokken tegen Thebe ontspoort de voorstelling. Plots wordt er nog een compleet nieuwe zijlijn van het verhaal geïntroduceerd – de zelfmoord van één van de soldatenvrouwen en het verdriet daarover van haar vader – maar ook qua vorm en muziek zakt de voorstelling nogal in elkaar. Doodzonde, want het doet teniet aan het uiterst spannende en prachtige eerste deel.

Actueel

Desalniettemin heeft de VeenFabriek een productie neergezet die zeker de moeite waard is om te gaan zien. De samenwerking met popmuzikanten heeft zonder twijfel een vernieuwende vorm van muziektheater opgeleverd. Bovendien laat de VeenFabriek met Smekelingen zien dat de thema’s van Griekse tragedies nog steeds actueel zijn. De voorstelling roept associaties op met hedendaagse politieke issues als het belang van democratie, het veilig stellen van onze internationale rechtsorde en de recente ‘vredemissie’ in Irak. Smekelingen maakt nieuwsgierig naar toekomstige projecten van de VeenFabriek.

Smekelingen speelt nog t/m 20 mei 2006, voor een uitgebreide speellijst zie hier.