Moeders/Zonen/Dochters & Melanie Klein (Onafhankelijk Toneel)

Melanie Klein, hoofdpersoon uit het gelijknamige toneelstuk van Nicholas Wright, is geen beste moeder. Ze is zo egoïstisch en gemeen dat het niet echt kan zijn. Maar dat is het wel. Melanie Klein heeft namelijk echt bestaan. Ze was een briljante psychoanalytica die haar zoon en dochter gebruikte om haar omstreden methodes op uit te testen. Het stuk begint als Klein, gespeeld door Marlies Heuer, te horen krijgt dat haar zoon is overleden. In de voorstelling wordt de ware doodsoorzaak in het midden gelaten, maar er zijn verschillende aanwijzingen die duiden op zelfmoord – de enige manier om te ontsnappen aan de destructieve analyses die zijn moeder op hem los liet. Ook bij dochter en vakgenoot Melitta (José Kuijpers) heeft de rol van proefkonijn de nodige sporen achtergelaten, zij verbreekt uiteindelijk elk contact met haar moeder.

Ongegeneerde wreedheid

De voorstelling laat de confrontatie zien die aan deze breuk vooraf gaat. In een strakke en eenvoudige regie maken we kennis met een moeder en dochter die elkaar emotioneel afmaken. Paula, de assistente van Klein, is hiervan getuige; mevrouw Klein en Melitta doen geen enkele moeite zich in te houden. Zeker Klein lijkt te genieten van deze toeschouwer. Ze verontschuldigt zich zelfs tegenover Paula wanneer het gesprek met haar dochter wat saai dreigt te worden. Dit soort humoristische momenten zorgen voor wat lucht in de verder pijnlijke en grimmige voorstelling.

Schoonheid

Het Onafhankelijk Toneel brengt dit seizoen nog een voorstelling over moeders en hun kinderen, de prachtige montagevoorstelling Moeders/Zonen/Dochters. Regisseuse Mirjam Koen heeft hiermee niet overdreven. Want wat valt er veel te vertellen over de leuke en minder leuke kanten van de bijzondere relatie tussen moeder en kind. En zo dachten toneelschrijvers er meer dan honderd jaar geleden blijkbaar ook al over. De voorstelling is een feest der herkenning. Moeder/Zonen/Dochters is een combinatie van al het mooie dat theater te bieden heeft: hartverscheurende dialogen tussen moeder en zoon uit klassiekers als Hamlet (Shakespeare) en De Meeuw (Tsjechov); heerlijke muziek, prachtig gezongen door mezzosopraan Rachel Ann Morgan en knap begeleid op vleugel en klavecimbel door William Bakker; en luchtige choreografieën die in één klap het grote aantrek- en afstootspel tussen moeder en kind duidelijk maken.

Voorproefje

Kleine hoogtepuntjes zijn de scènes met José Kuijpers en Romana Vrede uit Thuisreis van Judith Herzberg. Het Nationale Toneel, dat het stuk voor het seizoen 2007-2008 op het repertoire heeft staan, was zo collegiaal om toestemming te geven voor dit voorproefje, een veelbelovend voorproefje welteverstaan. Van de serene uitstraling die Vrede had als Paula in Melanie Klein, is in de tweede voorstelling niets meer terug te vinden. Hysterisch en vol overtuiging speelt ze de gefrustreerde dochter die vecht voor de aandacht van haar drukbezette moeder.

Lust voor het oog

Maar niet alleen de inhoud is mooi, ook het toneelbeeld is om je vingers bij af te likken. Moeders José Kuijpers en Marlies Heuer zijn gekleed in grijze jurken in exact dezelfde tint als die van het speelvlak, de grond waarop de kinderen lopen, de basis. Heuer straalt met haar wijde jurk het echte moeder-de-gansgevoel uit. Het is dan ook niet verwonderlijk dat actrice Lizzy Timmers zich meerdere malen vastklampt aan deze moeder, alsof ze het liefst ónder de rok wil kruipen. De wolken van kinderen zijn gekleed in roomwitte kostuum, die hun kwetsbaarheid en jeugdigheid benadrukken. In tegenstelling tot de moeders hebben zij nog een hele toekomst voor zich, die hen, vaak ondanks de invloed van hun moeders, nog alle mogelijkheden van de wereld biedt.

De voorstellingen Melanie Klein en Moeder/Zonen/Dochters zijn nog tot en met 5 maart 2006 te zien. Kijk hier voor een actuele speellijst.