Blinde ziener blijkt ziende blind
“Daarheen te gaan waar je niet thuishoort, dat verlangen beheerst de meeste mensen op aarde.” Voor schrijver Slade Steadman bevat deze openingszin van zijn enige boek, de cult-klassieker Trespassing, de essentie van reizen. Het boek over avontuurlijk reizen heeft hem zoveel succes opgeleverd dat hij elke uitdaging is kwijtgeraakt. Twintig jaar na het verschijnen ervan gaat hij op reis, op zoek naar een nieuw avontuur en inspiratie voor een nieuw boek.
~
Paul Theroux, schrijver van romans maar bekender van zijn reisverhalen, laat zijn hoofdpersoon afreizen naar Ecuador, alwaar hij samen met zijn ex-vriendin Ava deelneemt aan een ‘drugsreisje’. Ze zijn niet de enigen: een viertal lawaaiige en patserige Amerikanen en een inhalige Duitse plantkundige gaan ook mee. Het levert een smakelijk en scherp geschreven verslag op van een trip waarbij elk van de zeven toeristen zichzelf tegenkomt, door de drugs of door andere ongemakken. Steadman is de enige met een positieve ervaring. Op hem heeft het kruidenmengsel uit de jungle een hallucinerende en inspirerende invloed: hij is tijdelijk blind, maar tegelijkertijd doorziet hij alles en iedereen. Eindelijk kan hij zijn tweede boek gaan schrijven.
Verhoogd libido
In het eerste deel van Verblindend licht beschrijft Theroux het drugsreisje, in de andere vijf laat hij zien hoe Steadman, onder invloed van de hallucinerende planten die hij heeft meegenomen naar huis, zijn pompeuze Boek der Openbaring schrijft. Hij dicteert de passages aan Ava die, ondanks een eerdere beëindiging van de relatie, toch bij hem blijft omdat de drugs naast blindheid ook een verhoogd libido als bijwerking hebben. Overdag schrijven ze, ’s nachts voeren ze wilde seksuele fantasieën uit, die, door Therouxs hoogdravende manier van opschrijven, goedkoop en voos overkomen.
Ondertussen liggen de vooruitwijzingen voor het oprapen: de glorieuze terugkeer van Steadman als gevierd schrijver is gebouwd op wankele fundamenten. De blindheid waarmee hij zichzelf afficheert is niet ‘echt’ en Ava waarschuwt hem keer op keer:
‘Mensen met een hersentumor worden blind. Suikerpatiënten worden blind. Mensen bij wie het netvlies loslaat. Brandwondenslachtoffers. Mensen met een ontstoken hoornvlies. Met ernstig hoofdletsel. Je moest je schamen.’
‘Ik heb me nooit als slachtoffer opgesteld. Ik heb nooit zitten klagen.’
‘Jij bent nog veel erger. Jij gaat er prat op.’
‘Hij deed zijn armen over elkaar en wachtte tot ze weer een zet deed. Maar in plaats daarvan deed ze zijn stem na en zei: “Ik kan in het donker schrijven!”‘
Theroux heeft er geen problemen mee om thema’s en motieven op een overduidelijke manier aan elkaar te knopen. De ‘liegende’ Steadman raakt bevriend met de Amerikaanse president, die nergens Clinton wordt genoemd, maar wel ontmaskerd wordt als overspelige leugenaar. Overal in het boek komen maskers, duisternis, inzichten en verblindingen voor, vaak zelfs tegelijkertijd, zodat het allemaal lekker paradoxaal lijkt.
Inzicht
Wanneer de onsympathieke, hautaine Steadman plotseling echt blind wordt als gevolg van zijn drugsverslaving, verdwijnt zijn arrogantie als sneeuw voor de zon. Hij is niet meer een blinde ziener, maar hulpeloos en hij ontdekt als snel dat hij ondanks de diepe inzichten al die tijd ziende blind was. Hij heeft gelogen tegen de buitenwereld, maar ook tegen zichzelf. Nu is hij zielig, wil Theroux de lezer laten geloven. Maar helaas: het is meer een geval van eigen schuld en dikke bult.
Hoe het met Steadman afloopt is geen verrassing, evenmin als het gegeven dat hij daarbij meer inzicht verwerft dan tijdens zijn hallucinogene openbaringen. Verblindend licht is een overdreven helder boek, zelfs met alle bloemrijke en pseudo-cryptische visioenen die Steadman heeft. Het enige geslaagde deel van het boek is het eerste, waarin Theroux snedig commentaar geeft op het hedendaagse gemak van plezierreisjes en de uitwassen die daarbij horen. Voor de rest? Verblindend noch licht.
