De schokgolven van een pijnlijke breuk
Als na meer dan tien jaar je liefdesrelatie eindigt, is dat een enorme aanslag op je leven. Zo ook voor Björk, op wiens laatste album, Vulnicura, de schokgolven doorklinken van haar pijnlijke breuk met de Amerikaanse kunstenaar Matthew Barney.
Het levert het eerlijkste en meest gekwelde album op dat de eigenzinnige IJslandse artieste ooit maakte. Over hortende en stotende elektronica en door Björk zelf gecomponeerde strijkersarrangementen doet ze haar ontroerende verhaal. Om het allemaal nog pijnlijker te maken deelt ze in het cd-boekje precies mee hoeveel maanden de nummers, die grotendeels op chronologische volgorde blijken te staan, voor of na de breuk geschreven werden. Zo word je genadeloos meegesleurd in haar verhaal vol twijfel, intens verdriet, en uiteindelijk toch acceptatie.
Verzuipen in ellende
“Show me emotional respect / I have emotional needs / I wish to synchronise our feelings” smeekt ze in het openingsnummer ‘Stonemilker’ (“9 months before”), begeleid door melancholische strijkers en holle percussie. Haar woorden, gezongen met de kracht die we van Björk gewend zijn, steken dwars door je heen. Het mag echter niet baten: “These abstract complex feelings / I just don’t know how to handle them“, worstelt ze verder in ‘Lionsong’ (“5 months before”).
Bij het vierde nummer is het misgegaan: in de tien minuten durende bak ellende ‘Black Lake’ (“2 months after”) verzuipt ze in haar ellende, terwijl het muzikale landschap verduistert en elektronische spasmes de kop opsteken. “My soul torn apart / My spirit is broken / Into the fabric of all / He is woven“, zingt ze. Maar er zijn ook boze verwijten: “Family was always our sacred mutual mission / Which you abandoned / You have nothing to give / Your heart is hollow“. Het is een verwijt dat terugkeert in het moeizaam uit de speakers druipende ‘Family’, waarin ze letterlijk rouwt om de dood van het gezin dat nooit zal bestaan.
Vrede met de situatie
Bij ‘Atom Dance’, dat een gastbijdrage bevat van niemand minder dan Antony Hegarty (van Antony and the Johnsons), lijkt het licht uiteindelijk toch enigszins terug te keren. Hoewel je niet bepaald kunt spreken van vrolijkheid in de spannende muziek en serieuze teksten, lijkt Björk enigszins vrede te krijgen met de situatie: “I am dancing towards transformation / Learning by love to open it up / Let this ugly wound breathe / We fear unconditional heart space / Healed by atom dance“.
Dat het verhaal door de directheid van Björks goed gekozen woorden, haar krachtige stem, en de soms stemmige, soms spannende muziek erg indrukwekkend is, moge duidelijk zijn. Het is daardoor alleen jammer dat een enkel nummer soms net wat te traag en stroperig is, waardoor enkele van de langere tracks enigszins langdradig aanvoelen. Aan de andere kant past die taaiheid juist uitstekend bij het gevoel dat je jezelf over een lijdensweg sleept. Het loodzware Vulnicura is om die reden geen gemakkelijk album en komt alleen goed tot zijn recht als het met aandacht wordt beluisterd. Als je dat dan doet, is de conclusie wel dat Björk, na meer dan twintig jaar meedoen in de alternatieve wereldtop, nog steeds iemand is om rekening mee te houden.
