Kale box met prachtfilms

Het zijn vaak de films waarvan je niet kunt verklaren waarom ze zo goed zijn, die de meeste indruk op je maken. En wat is het moeilijk om iemand die nog nooit een Ozu-film gezien heeft, duidelijk te maken dat de films van de Japanner zo schitterend zijn. Geen van Ozu’s grote films heeft een plot, ze gaan eigenlijk alleen maar over families, en zijn steevast vanuit dezelfde lage positie gefilmd met een camera die nooit beweegt. Er zijn boeken vol geschreven over Ozu’s bewuste techniek, met de strakke kadrering, het vaste lage tempo en de statische interieurbeelden, maar je moet de films gewoon gezien hebben om te kunnen bevatten hoe goed het werkt. En dan nog lijkt het onbegrijpelijk hoezeer je bij de films betrokken raakt. Het meest recente boek is een nieuwe vertaling van het scenario van Tokyo Story, Ozu’s meest gevierde film. Die is alleen interessant voor wie de film (herhaaldelijk) gezien heeft, want zonder de beelden zeggen de dialogen weinig. Japan-kenner bij uitstek Donald Richie heeft het boekje gelukkig voorzien van een uitstekend voorwoord, waarin hij een kort overzicht geeft van Ozu’s carrière, plus een complexe maar zeer verhelderende uitleg over de werking van zijn scenario’s, met hun uitgekiende en extreem functionele dialogen.

Oudjes

De boxset die Total Film in Nederland uitbrengt lijkt meer dan hij is: de selectie van vijf sleutelfilms uit Ozu’s oeuvre is namelijk vorig jaar al eerder uitgebracht, maar dan zonder de begeleidende extra schijf. Die blijkt teleurstellend: het enige dat je erop aantreft is een collectie antieke trailers, een zinloze registratie van een ceremonie voor een heel andere boxset (de volledige Ozu-collectie, die alleen in Japan uitkwam), en een gesprek met drie naaste medewerkers van de regisseur. Dat laatste is een bijzonder innemend filmpje, waarin de oudjes uitgebreid en vol lof en respect over hun oude vriend spreken. Een zeer waardevol document, maar als enige extra bij deze prijzige verzameling een erg karige aanvulling. De vele documentaires die over Ozu gemaakt zijn en de commentaarsporen van critici, die je bij buitenlandse uitgaves aantreft, waren even welkom geweest.

Intiem

Scène uit Tokyo Story

De films zijn ook zeker niet in optimale beeldkwaliteit weergegeven, maar dat is geen schande, want betere versies zijn vooralsnog nergens anders beschikbaar. Gelukkig spreken de films voor zich. De selectie vormt een fraai representatief geheel: het genoemde Tokyo Story (1953, volgens velen de beste film ooit gemaakt), Late Spring (1949), Early Summer (1951), de komedie Good Morning (1959) en The End of Summer (1961). Voor alle films geldt dat de sobere vormgeving – vreemd genoeg – een buitengewoon ontroerend en intiem portret van eenvoudige mensen maakt. In hun humanisme zijn ze onvergetelijk: na het kijken van een Ozu-film heb je als het ware kennisgemaakt met een familie, en is het bijna jammer als de aftiteling in beeld verschijnt en de mensen verdwijnen. Voor verzamelaars niets nieuws onder de zon, wel een prima introductie op het werk van de meester, en wellicht een fraai cadeau voor die mensen die je niet kunt uitleggen waarom de films zo mooi zijn.

Tokyo Story: The Ozu/Noda Screenplay • Yasujiro Ozu & Kogo Noda • Vertaald door Donald Richie en Eric Klestadt • Uitgever: Stone Bridge Press • Prijs: $12.95 • 144 bladzijden • ISBN: 1-8800656-80-9