Moskeeën.nl

Er wonen in Nederland volgens het CBS ongeveer 945.000 moslims, die naar schatting 450 moskeeën beheren. Toen moslims zich eenmaal realiseerden dat zij voorgoed in Nederland zouden blijven, begonnen ze talrijke bouwinitiatieven te ontplooien. De huidige moskeeën – meestal tijdelijke noodvoorzieningen in bestaande panden – maakten plaats voor nieuwbouw en momenteel lijkt er sprake van een heuse bouwgolf. Zo maakt Nederland kennis met een nieuw bouwtype: de moskee.

De tentoonstelling Moskeeën.nl is verdeeld over vijf ruimtes waarin chronologisch de geschiedenis en toekomst van de moskee wordt gepresenteerd. Daarmee geeft ze een helder beeld van de moskee en haar integratie in de Nederlandse samenleving.

In de eerste ruimte is een gebedsruimte in scène gezet. Je wordt er verzocht je schoenen uit te doen voordat je de ruimte betreedt. Hier komen vragen als ‘wat is een moskee?’, ‘wat gebeurt er precies?’ en ‘hoe gebeurt dat?’ aan bod. En waarom zien moskeeën er eigenlijk uit zoals ze eruit zien? Aan de wand hangt informatie over de vormgeving van de moskee, bepaalde elementen zoals de minaret (het torentje), de koepel en de mihrab (een nis in de gebedsruimte die geplaatst is richting Mekka) worden nader uitgelegd en tevens wordt er ingegaan op de decoratie en het interieur. Eén wand is behangen met een grote foto van een moskee waar een man geknield voor de mihrab zit. Door de ramen van de moskee zie je in de achtergrond de typisch Nederlandse dakpannendaken van de huizen aan de overkant van de straat. Zo wordt gewezen op de Nederlandse context. Voor de foto ligt een opengeklapte Nederlandse versie van de koran waarin koranteksten worden toegelicht. Op de vloer liggen 60 foto’s (met toelichting) van moskeeën verspreid die de architectuurgeschiedenis van de moskee weergeven, alleen zijn deze A4-kopietjes met te kleine letters alleen te lezen door er bij neer te knielen. Om het moskeegevoel te versterken draait er een cd met in het engels gezongen Arabische liederen. Zodra de cd stopt komt de gastheer van de tentoonstelling hem persoonlijk weer aanzetten “om een beetje sfeer te maken”. Door deze gemoedelijkheid en de kleinschalige opzet krijgt de tentoonstelling een huiselijk sfeertje.

architectonische elementen

Er wordt uitleg gegeven over de betekenis van architectonische elementen maar tevens wordt benadrukt welke invloed de integratie van moskeeën op deze elementen heeft. De minaret bijvoorbeeld staat vooraan in de discussie omtrent moskeeën in Nederland; deze hoge toren wordt vaak vanwege zijn fysieke dominantie door de politiek of de plaatselijke buurtcommissie ter discussie gesteld. Soms leidt dit zelfs tot een bouwverbod. Er wordt ook benadrukt hoe financiële beperkingen invloed hebben op het interieur van de moskee; decoratieve plafonds gaan moeiteloos over in goedkope systeemplafonds.In de tweede ruimte worden twaalf voorbeelden van Nederlandse moskeeën getoond. Het betreft zowel nieuwbouwmoskeeën als ‘schuilmoskeeën’; moskeeën in voormalige kerken. Hier zie je foto’s van zowel exterieur als interieur en plattegronden met de nodige toelichting.

In de ruimte daarnaast worden de 6 Haarlemse moskeeën uitgediept. Krantenknipsels informeren over de politieke onrust en het maatschappelijk verzet dat de diverse nieuwbouwplannen in Haarlem veroorzaakten.De vierde ruimte staat in het teken van de toekomst en laat ontwerpen zien van jonge, veelal recent afgestudeerde architecten die zich specialiseren in de bouw van moskeeën. Deze jonge architecten met een islamitische achtergrond geven hun visie op de Nederlandse moskee; ze hebben een duidelijke voorkeur voor het geïntegreerde ontwerp en verzetten zich tegen een zogenaamde ‘heimwee architectuur’. De Nederlandse moskee heeft een eigen moderne architectuurstijl ontwikkeld waarin de traditionele Hollandse baksteenarchitectuur wordt gecombineerd met Arabische elementen. In deze nieuwe moskeearchitectuur zijn functies belangrijker dan vorm; ‘form follows function’. De vermenging van stijlen staat symbool voor het integreren van de moskee, of dit ook de kwaliteit van de moskeearchitectuur versterkt valt te betwijfelen, maar het zet wel een duidelijk maatschappelijk statement neer.

Tot slot is in de laatste ruimte nog een serie panoramafoto’s van Hans Wilschut te zien waarin zichtbaar wordt hoe moskeeën in het Nederlandse landschap integreren. De foto’s laten in een wat dromerige sfeer het contrast met de context zien.