Een grote kleine roman

Zelden viel een lezer met zo’n smak in een verhaal: een soldaat zit vastgebonden aan een weidepaal te wachten tot de kogels hem binnen enkele minuten zullen doorzeven. Het is het jaar 1915 en de soldaat beschrijft de blauwe lucht tussen de takken van een oude beuk en dicht daarmee meteen het gat van honderd jaren. De lucht ziet er voor ons precies hetzelfde uit.

Ben ik bang? Want ze gaan me doden. Mikken op dat witte lintje op mijn uniform gespeld, op de plek waarachter mijn hart nu hamert en hamert. Zo luid dat ik het hoor bonzen in mijn keel, achter mijn slapen. De hartenklop van het leven dat ze mij willen laten verlaten.

In de volgende hoofdstukken wordt wat vooraf ging met geslinger door de tijd verteld. In mooie Vlaamse taal, met een zorgvuldig evenwicht tussen wat wordt verteld en wat blijft liggen.
 
Rattenkop
David Verbocht groeit op met zijn ouders en zes jaar jongere broertje, dat hij steevast ‘Rattenkop’ noemt. Ze delen de fascinatie voor natuur en dieren en maken samen lange tochten door het bos. Rattenkop sterft op jonge leeftijd, naar het hoe en waarom blijft het lang gissen. Wat we onder ogen krijgen zijn de gevolgen: een zwijgzaam gezin waarin de moeder haar overgebleven zoon niet kan vergeven voor wat haar andere zoon is overkomen.
 
Als jongeman wordt David met zachte hand het huis uit gezet. Hij betrekt een huurhuis in Elverdinge, waar hij schoolmeester wordt van het zesde leerjaar van de jongensschool. Met één van de jongens bouwt hij een bijzondere band op, een band zoals die met het kleine broertje dat hij is verloren. Ook de moeder van de jongen ziet hij graag. Maar David is zo teruggetrokken, zo aarzelend dat de liefde niet echt van de grond komt. Als een zucht wind haar rok ietwat omhoog blaast, wordt het hem al bijna te veel.
 
Glimlachen
Hoewel het noodlot een grote rol speelt, is Meester mitraillette ook een boek dat geregeld doet glimlachen. De jongens uit de zesde klas spelen dubieuze spelletjes in het bos en als ze daarover weifelend aan hun meester vertellen, levert hij droog commentaar. David is grappig in zijn onhandigheden, in hoe hij zichzelf voor zijn kop kan slaan en halfslachtig uit zijn slof kan schieten. Het eerste hoofdstuk doet niets dan kommer en kwel vermoeden, maar Meester mitraillette is ook een warm boek.
 
Soldaat
Als de oorlog uitbreekt heeft David geen keus en moet hij naar het front. Ineens vliegt de tijd,  binnen enkele pagina’s heeft hij als jonge soldaat zijn eerste vier maanden in het leger doorstaan. Het vooruitspoelen van de tijd gaat gelijk op met de achteruitgang van Davids geestelijke toestand. Wat er is gebeurd, heeft hem lamgeslagen en de onverschrokkenheid die daarbij hoort, komt hem in het leger goed van pas. Maar tegelijk is dit zonde en voelt het alsof de schrijver daar een kans laat liggen op een groter verhaal.

Het is – het boek eenmaal dichtgeslagen – verleidelijk dat indringende eerste hoofdstuk nog eens te lezen. Hoe anders klinkt het laatste uur van de soldaat nadat je hem hebt leren kennen? Het antwoord is: niet anders. Opnieuw val je in de zinnen, verstilt alles er omheen. En begin je met een zucht aan het volgende hoofdstuk.