IDFA 2013

Inhoud: Dirty Wars | Pussy Versus Putin | Putin’s Games | The Devil’s Lair

Hamer zoekt spijkers

Dirty Wars
Richard Rowley • VS, 2013
3.5

Als journalist Jeremy Scahill van The Nation in Afghanistan op zoek gaat naar de achtergrond van een aanval door onbekende Amerikaanse troepen waarbij meerdere feestvierende Afghanen omkwamen, stuit hij op het schimmige Joint Special Operations Command (JSOC). Deze eenheid van special forces valt buiten elke militaire structuur en is enkel direct aan de Amerikaanse president verantwoording schuldig. JSOC is na hun succesvolle actie tegen Osama bin Laden meer in het voetlicht getreden, maar ook daarvoor was Scahill al meer over de organisatie te weten gekomen. Opgericht in 1980 – naar aanleiding van de desastreuze poging om de bezette Amerikaanse ambassade in Teheran te ontzetten – werd het in Irak ingezet om de (op een pak kaarten afgebeelde) voormalige Iraakse kopstukken op te sporen, met Saddam Hoessein als ultieme trofee.

Scahill is de spil en de gids van het verhaal. Hij wordt gevolgd in zijn werkzaamheden en is hierbij onvermijdelijk vaak in beeld, wat eerlijk gezegd soms wat vermoeiend kan zijn. Maar de speurtocht is goed verteld, hij reist naar diverse (voor journalisten) levensgevaarlijke gebieden, spreekt (desnoods anoniem) met nauwbetrokkenen en dat levert een onthullend, om niet te zeggen onthutsend beeld op. Een beeld van een organisatie die zijn activiteiten steeds verder uitbreidt (het is inmiddels in 75 landen actief), waarop geen enkele controle is, noch transparantie over, en die in feite de omschrijving ‘doodseskader’ zou moeten dragen. Ze werken met lijsten van verdachten, en als de lijst is afgewerkt wordt er weer een nieuwe gemaakt.

De immer bebaarde special forces worden door een Afghaan veelzeggend ‘de Amerikaanse Taliban’ genoemd. De grenzen werden door JSOC (en dus opdrachtgever president Obama) in Jemen verder verlegd toen het niet schroomde om een Amerikaans staatsburger te elimineren, enige tijd later om onduidelijke redenen zelfs gevolgd door diens tienerzoon. Met het succes van het uitschakelen van Bin Laden wordt de organisatie geen strobreed in de weg gelegd. In tegendeel. Zoals een anoniem lid van JSOC het verwoordde: ‘We hebben enorme hamer gecreëerd. Eentje die constant op zoek is naar spijkers om op te slaan’ (Marcel Westhoff).
Terug naar boven

Rauw verslag

Pussy Versus Putin
Anonymous, Anonymous • Rusland, 2013
2.5

Het inmiddels ook buiten Rusland beruchte collectief Pussy Riot staat centraal in deze documentaire. Zonder toevoegingen wordt verslag gedaan van de korte en rommelige punkconcerten, waarbij de pijlen onder andere worden gericht op kerk en Putin. We zien optredens op publieke plekken zoals het dak van een tram, een metroperron of het Rode Plein, culminerend in het optreden in een Russisch orthodoxe kerk, dat enkele leden op gevangenisstraf kwam te staan. De een uur durende impressies van hun diverse acties zijn op amateuristisch wijze – maar meestal van zeer nabij – gefilmd, wat wel geheel in stijl is van hun acties: rauw. De camera zit letterlijk zo middenin de actie dat het bij vlagen enerverend is om naar te kijken. En verbazingwekkend, want nadat ze zijn opgepakt wordt er rustig doorgefilmd in politiewagen of -cel. Ontregelen en provoceren is wat de dames willen en dat lukt ze gezien de reactie van boze omstanders en autoriteiten zonder veel moeite (Marcel Westhoff).
Terug naar boven

Subtropisch miljardenproject

Putin’s Games
Alexander Gentelev • Duitsland, Israël, Oostenrijk, 2013
3.0

De Olympische Winterspelen in Sotsji. Welbeschouwd klinkt dat als een goede grap. Want Winterspelen organiseren in het enige stukje subtropen dat Rusland rijk is, dat verzin je niet. Aanjager van dit peperdure project is Vladimir Putin; zelf een fanatiek skiër die regelmatig in Sotsji te vinden is. Hoewel: Sotsji. Geen enkel evenement vindt in het aan de Zwarte Zee gelegen stadje plaats. De sporten spelen zich af in een uit de grond gestampte plek in een moerasachtig gebied 50 kilometer verderop, terwijl de Alpine-sporten een stuk noordelijker in de bergen plaatsvinden. In Putin’s Games wordt aan de hand van interviews met voor- en tegenstanders een weinig rooskleurig beeld geschetst van een megalomaan hobbyproject, waar een hoop lokale bewoners de dupe zijn en een klein groepje schatrijk van wordt.

Kostten vorige Winterspelen gemiddeld zo’n twee miljard dollar, Sotsji werd beraamd op twaalf miljard. De werkelijke kosten zullen waarschijnlijk het astronomische bedrag van 50 miljard dollar wel halen. Dit wordt veroorzaakt door een opeenstapeling van onbegrijpelijke beslissingen, ingegeven door geldingsdrang en corruptie. Bewoners worden gedwongen hun huis te evacueren en de aanleg van een nieuwe weg en spoorlijn langs de rivier zou wel eens op een ecologische ramp uit kunnen draaien. De nieuw aangelegde haven, die moest zorgen voor de aanvoer van al het bouwmateriaal, werd door beknibbeling op de uitvoering weggespoeld in een storm, werd herbouwd (maar te laat) en ligt nu werkeloos te zijn. En ondertussen wordt de badplaats volgeplempt met lelijke torenflats, die veelal leeg staan en waarvan maar moet worden afgewacht of ze op de zachte ondergrond wel blijven staan. Putin’s Games wil een punt maken en doet dat helder, hoewel het – met alle respect – het niveau van een gemiddelde actualiteitenrubriek niet echt ontstijgt (Marcel Westhoff).
Terug naar boven

Kleine, maar dodelijke crimineel

The Devil’s Lair
Riaan Hendricks • Zuid-Afrika, 2013
3.5

Zo dicht op de huid van een crimineel zitten we niet vaak. Braaim is de naam van het hoofdpersonage in The Devil’s Lair, die zijn huis en werkgebied in een van de zwarte voorsteden van Kaapstad heeft. Vanuit zijn kleine woning – terwijl zijn vrouw en kleine kinderen om hem heen dartelen – geeft hij leiding aan een bende drugshandelaartjes met de naam A Nice Times Kids. Dat is ogenschijnlijk niet echt een vetpot en deze enige inkomstenbron komt ook nog eens onder druk te staan als andere gangs – met de fantasierijke namen The Americans en School Boys – zijn positie bedreigen. Het plotselinge waarom hiervan wordt door Braaim (onder invloed) uitgebreid besproken met zijn onderknuppels, waarna er vrij achteloos wordt besloten om diegene die hier verantwoordelijk voor wordt geacht maar om te leggen.

Regisseur, cameraman en editor Riaan Hendricks is een begenadigd observator van de trieste levens die deze kleine maar dodelijke criminelen leiden. In de beste cinema vérité-traditie maakt hij zichzelf zo onzichtbaar mogelijk en observeert vooral. Zo nu en dan doen Braaim, zijn vrouw, en enige bendeleden hun verhaal terwijl ze gevolgd worden. Dat Hendricks zo dichtbij mag komen komt ongetwijfeld doordat hij een oude jeugdvriend van Braaim is. De bendeleider zegt ondertussen dat hij uit het criminele leven wil stappen; of hem dat gaat lukken lijkt echter onwaarschijnlijk (Marcel Westhoff).
Terug naar boven