Tipping the Velvet

Tipping the Velvet, naar het gelijknamige boek van Sarah Waters, is het verhaal van oesterverkoopster Nan Astley. Ze groeit op in een kustplaatsje, heeft een vriendje en is niet ongelukkig. Wanneer ze echter op een dag Kitty Butler verkleed als man ziet optreden in het lokale theater, is ze op slag verliefd en weet ze wat ze al die tijd heeft gemist. Zij en Kitty raken bevriend en samen gaan ze naar Londen, waar Nan met Kittys act mee gaat doen. Ze zijn een groot succes, en worden bovendien geliefden. Alles lijkt Nan mee te zitten. Dan kiest Kitty voor een man en stort plotseling Nans wereld in. Ze staat op straat en moet het in haar eentje zien te redden. Vervolgens rolt ze van de ene vreemde situatie in de andere. Ze werkt als mannelijke prostitué, woont als seksslavin bij een adellijke dame, wordt huishoudster bij een sociaal bewogen broer en zus, om weer te eindigen in het theater.

Voortdenderend verhaal

Vaart heeft Tipping the Velvet zeker. De serie heeft zoveel te vertellen dat je als kijker niet de tijd krijgt om je te vervelen. Kijken naar Tipping the Velvet betekent vooral achterover leunen en niet teveel nadenken. Daaruit volgt echter ook dat je geen kans krijgt om stil te staan bij de belangrijke momenten. Enige boodschap die de serie mocht bevatten over uitkomen voor je ware identiteit gaat verloren in het uitbundig voortdenderende verhaal. Dat is jammer, want er zat zoveel meer in.

Identiteit en flexibiliteit

Sarah Waters legt in haar boek een duidelijk verband tussen identiteit en seksualiteit. Hoe jongensachtiger Nan wordt, hoe sterker ze zich aangetrokken voelt tot vrouwen. Kitty kijkt ook met andere ogen naar Nan wanneer ze haar in een broek betrapt. Identiteit is bovendien geen vaststaand gegeven, maar een rol. Nan neemt verschillende identiteiten aan zoals ze voor het toneel van kostuum wisselt. Waters vertaalt op deze manier theoretische discussies over gender identity naar fictie. Wat maakt iemand tot een man of vrouw? Biologische kenmerken, gedrag, cultuur? Nan kleedt zich weliswaar als een man, maar ze stelt zich telkens onderdanig op in haar relaties en vertoont dus geen typisch ‘mannelijk’ gedrag.

Passieve Florance

Veel van deze vraagstukken gaan in de serie verloren. In het boek is Florence, bij wie Nan huishoudster wordt en een relatie krijgt, een zelfstandige, wereldwijze vrouw. Ze vecht voor gelijke rechten voor vrouwen en gaat in haar vrije tijd met haar lesbische vriendinnen naar een vrouwencafé. In de serie echter, is het Nan die haar meeneemt naar het café. Florence loopt er onzeker rond. Het einde is bovendien veranderd. Nan keert terug naar het theater, en moet aan het einde van haar eerste voorstelling kiezen tussen Kitty en Florence. Hoewel Florence merkt wat er aan de hand is, blijft ze passief afwachten. In het boek loopt Nan rond op een socialistenbijeenkomst, waar ze een voor een haar oude liefdes tegenkomt. Ze heeft ruzie gehad met Florence, maar wijst Kitty desondanks resoluut af wanneer zij Nan vraagt een geheime relatie met haar te beginnen. Ze kiest voor de gelijkwaardige relatie met Florence.

Ware liefde

De televisieserie richt zich ook veel sterker op de relatie tussen Nan en Kitty dan het boek. In het verder constant voorthollende verhaal houdt regisseur Geoffrey Sax hier en daar vreemd genoeg het tempo op door met flashbacks van Kitty te komen. Blijkbaar was hij bang dat kijkers zouden vergeten waar het hier werkelijk om draait: de zoektocht van Nan naar ware liefde. Dat wordt er dus regelmatig stevig ingehamerd, en dat is eigenlijk alleen maar storend. Zulke slechte keuzes zitten er wel meer in de serie, bijvoorbeeld wanneer Nan thuiskomt en geconfronteerd wordt met Kittys verraad. In plaats van de camera de tijd te geven om Nans verdriet en verbijstering te registreren, kiest Sax voor een hip heen en weer schakelen van het ene beeld naar het andere, van Nan naar Kitty en weer terug, en weer. Tipping the Velvet is gewoon niet camp genoeg om daarmee weg te komen.

Onderhoudende serie

Desondanks is de serie onderhoudend. De buitengewone lotgevallen van Nan en de markante figuren die ze op haar weg tegenkomt maken het geheel tot een soort Victoriaanse road movie. Wie het boek van Sarah Waters heeft gelezen is wellicht teleurgesteld in de diepgang van het verhaal, maar als je je daar niet te druk om maakt is Tipping the Velvet een geslaagde productie.

Lees ook ons artikel Het einde van de eendimensionale man / vrouw. Een essay over seksualiteit in film en samenleving.