Veel verwondering, doch inhoudelijk beperkt

Vrijdag 22 september

(c) Kaspar Jansen

Insomnia van het Franse Materia Prima begon sterk, maar bleek gaandeweg een lege huls voor opgewarmde clichés en spektakel om het spektakel. Er werd gretig geput uit de catalogus van het collectieve onderbewustzijn: de slaapzaalbedden van One Flew Over the Cuckoo’s Nest, de strompelende, besmeurde menswezens uit Pasolini’s Salo of de videoclips van Tool, slaven aan een ketting, slaan met kledingstukken op het water om het dramatisch in de rondte te doen spatten, zelfs de geluidssample van kinderen op een schoolplein: ze maakten indruk, niet omdat ze ons iets nieuws vertelden, maar omdat ze volgens het boekje werden gebruikt. Wel mooi was de tekst die eerst van band klonk en later werd gezongen, over hoe mensen een schild opwerpen tegenover datgene waar ze bang voor zijn, en daardoor mechanisch worden. De mens als machine – in combinatie met de rest van het festival, en de nadruk op het lichamelijke en de waanzin die de dansers uitbeeldden, een treffende thematiek.

Circus

Ketzal van Derevo (c) I. Iarovaia

Ook Derevo uit Rusland maakte in de voorstelling Ketzal opvallend genoeg gebruik van eenzelfde beeldtaal als Materia Prima: verwrongen menswezens, gekte, bezwering en een nadruk op het naakte lichaam, vaak in bizarre poses of combinaties. Maar waar Materia Prima star en humorloos zijn trucjes afwerkte, sloeg bij Derevo de fantasie op hol, met verbluffende gevolgen. Sprookjes, rituelen, cartoons, het circus, dromen – in een ongekend dynamische opeenvolging werd het publiek meegenomen in een unieke wereld vol mythologische figuren. Archetypen, maar met gevoel voor magie en verwondering tot leven gebracht. Carnavalesk en bij vlagen Dionysisch, ontbeerde de voorstelling elk gevoel van houvast of logica. Door zoveel willekeur sloeg gaandeweg echter de verveling toe. Vijf kwartier was misschien ook wel wat lang voor de gemiddelde bezoeker. Desalniettemin beloonde het betoverde publiek, dat in grote getalen was toegestroomd, de mimegroep met een staande ovatie.

Opvallend voor een festival dat in het teken staat van de versmelting tussen technologie en kunst, is dat zoveel werd teruggegrepen op de natuur en onze menselijkheid met de nadruk op het (naakte) lichaam, de elementen water en vooral vuur, en primitieve gevoelens zoals angst en verwondering. Het is alsof de moderne mens, geconfronteerd met zoveel technologie, instinctief terugverlangt naar meer contact met zijn oorsprong en de natuur. Paradoxaal genoeg zijn wij het die de technologie mogelijk maken, die zich tegen ons lijkt te keren. Het fascineert ons, boezemt ons angst in, en appelleert aan een diepgewortelde spiritualiteit. Waar je ook liep in de loods, alles leek behept met leven. Geen wonder dat zoveel kinderen, die door hun ouders op sleeptouw waren genomen, hun ogen uitkeken en met volle teugen genoten.

Subtiliteit

Insomnia van Materia Prima

Het overweldigende van zoveel technologie kwam ook terug in de grootse aanpak die vaak werd gekozen. Hoe meer lawaai en stoom, hoe beter, zo leek het. Subtiliteit was ver te zoeken. De intieme voorstelling Vlucht van Vincent de Rooij was wat dat betreft een welkome aanvulling. In een smalle, bloedhete container keek het publiek naar een filmpje dat live werd gemaakt, zoals Hotel Modern dat ook doet (maar dan avondvullend). Een vlieg in een bord soep wordt dankzij een aantal associatieve wendingen de astronaut uit 2001: A Space Odyssey. Insecten als mensen in een science fiction-jasje: typisch Robodock, maar ditmaal klein en met veel humor gebracht.

Het festival is vooral een totaalbelevenis. Bezoekers ontkomen niet aan de geluiden, het licht en zelfs de temperatuur van wat zich allemaal tegelijkertijd afspeelt. Er is genoeg om te bewonderen en je over te verbazen, maar wie een paar rondjes langs alle installaties en voorstellingen heeft gemaakt, verruilt de verbazing al snel voor gelatenheid. Een hoog Jiskefet-gehalte ligt op de loer. Spektakel om het spektakel is vooral leuk voor kinderen, volwassen kunstliefhebbers zoeken toch naar meer. De komende jaren is het verzorgen van meer inhoud dus een serieuze uitdaging voor Robodock. (Maarten Das)

20 september: de openingsdag

Vier ijzeren poorten zwaaien open. In de eerste krijgt een vrouw een reuzenfles water over zich heen. In de tweede wordt een man bedolven onder de aarde. Nummer drie toont een man die jongleert met een vuurbal. En in de vierde poort waait een vrouw bijna uit haar jurk door een sterke luchtstroom. Water, aarde, vuur, lucht: het zijn de vier elementen. Welkom in de wereld die Robodock heet. De scène met de ijzeren poorten vormt de opening van het jaarlijkse festival dat kunst met technologie verbindt. Alleen is het Robodockuniversum tijdens de rest van de openingsavond een stuk minder spectaculair dan die elementenact belooft.

Electro Magnetic Pantograph

Robodock beleeft dit jaar zijn negende editie. Kunstenaars, theatermakers en dansers uit binnen- en buitenland verzamelen zich hier, met als gemeenschappelijke interesse het toepassen van technologie. Of het nu gaat om Electro Magnetic Pantograph met een hoogspanningsgenerator die spectaculaire bliksemschichten opwekt, of om een dansvoorstelling van Materia Prima waarin televisieschermen het decor vormen. De titel Alchemy voor dit festival is er nogal met de haren bijgesleept, niemand zoekt goud en er wordt weinig mysterieus gebrouwen.

Griezels

Binnen in de NDSM-hal staan her en der installaties. Opvallend is dat wanneer kunstenaars een Robodockwereld scheppen, ze bijna allemaal op dezelfde gedachte komen: menshoge insecten. Kevers van metaal (Dead Chickens van The Monster Clockwork). Zichzelf opblazende transparante ballonnen, griezels van kunststof (Kinetische Totems van Patrice Hubert). Allen zijn voorzien van dekschilden en tentakels en voelsprieten. Er is een kolossale zwaaiende mobiel met een kolonie uitgedroogde vleermuizen eraan. Getver. De toeschouwer waant zich Erik in het Klein Insectenboek tussen al die akelige engerds.

Pol van Marcel.li Antunez

Belangrijk probleem is dat het aanbod van performances nogal dunnetjes is. Zo is er Pol van de Spanjaard Marcel.li Antunez. Een verhaal over een robot-konijn dat zowel op zoek is naar nieuwe tanden als naar een geliefde. Het gegeven is zwak, maar erger is dat niet duidelijk wordt wat het verband is tussen zijn harnas vol knopjes en de projecties op het decor. Vermoedelijk bestuurt hij die, maar het publiek krijgt het niet mee. De toeschouwers lopen tijdens de voorstelling en masse weg voordat het robotkonijn zijn bestemming heeft bereikt.
Tussen de halfgare acts valt wel de dansvoorstelling Insomnia op van de Franse groep Materia Prima. Daarin wordt wreed spel gespeeld met de slaperige bevolking van een tehuis vol krakkemikkige ziekenhuisbedden.

Doe-het-zelf

De bezoekers van het festival lopen voornamelijk verdwaasd rond te slenteren tussen licht- en geluidseffecten. Ze nemen bij gebrek aan actie maar een biertje en babbelen wat met hun gezelschap. Het accent komt zo te liggen op doe-het-zelf-vertier, waaraan ze mogen deelnemen. Er is een houten cakewalk, zo’n kermisgeval met bewegende rollen waarop je al lopend overeind moet zien te blijven. Er is een neprots waaruit je met behulp van een mircofoon stemmen en muziek kunt oppikken. In de Laterna Magica-zaal staat een vj, die het grootste deel van de avond draait voor anderhalve man en een paardekop. Buiten is een loungetent met thee en joints. En er is een soort stoffen doolhof dat de grootse naam Tocht draagt. Daarin mogen toeschouwers een voor een naar binnen, na een half uur in de rij gestaan te hebben. Laten we niet verklappen wat er daarbinnen gebeurt, maar echt de moeite van die lange wachttijd is het niet.

Verwachtingen

Misschien waren de verwachtingen te hoog gespannen, misschien moeten we meer onszelf vermaken en minder door anderen vermaakt willen worden. Misschien zijn de overige festivalavonden sterker geprogrammeerd. Maar deze openingsavond was er in elk geval een van veel geschreeuw en weinig wol. (Mieke Zijlmans – gepubliceerd op 21 september)