Openingsmanifestatie Vrede van Utrecht

Op de eerste dag van de opening stond het conflict op Cyprus centraal. Voorafgaand aan het concert Echoes across the divide van Merlijn Twaalfhoven werden de achtergronden van het conflict toegelicht in een ‘proloog’, bestaande uit een simulatie van onderhandelingen op Cyprus en een preview van de documentaire Long distance call.

~

Conflict

Cyprus is een verdeeld land. In de hoofdstad Nicosia is dit conflict duidelijk zichtbaar en voelbaar door de grens, de zogeheten The Green Line, die de stad opsplitst in een Grieks-Cypriotisch en Turk-Cypriotisch deel. De wortels van het conflict op Cyprus gaan terug tot de zestiende eeuw, sindsdien is er altijd sprake geweest van een gespannen verhouding tussen de Griekse en Turkse bevolking. In 1959 verkreeg Cyprus, voorheen een Britse kroonkolonie, autonomie. Desalniettemin bleef de bemoeienis van zowel Griekenland als Turkije op het eiland groot. Toen in 1974 een aantal pro-Griekse officieren de Cypriotische regering omver wierpen was Turkije bang dat Cyprus aansluiting zou zoeken bij Griekenland. Turkije besloot het Turkse deel van Cyprus te bezetten en verklaarde het bezette deel in 1983 onafhankelijk. Sindsdien is het eiland in een Grieks-Cypriotisch en een Turks-Cypriotisch deel gescheiden. Het Turks-Cypriotische deel wordt echter door geen enkel land erkend behalve Turkije. Sinds 1983 zijn er onderhandelingen gaande over een hereniging van het eiland. De gesprekken strandden echter steeds op conflicterende eisen van beide partijen. In 2004 vonden onderhandelingen plaats over voorstellen van VN-chef Kofi Annan met als doel de hereniging van Cyprus. Directe aanleiding was de aankomende toetreding van Cyprus tot de Europese Unie. Het vredesvoorstel van Kofi Annan werd echter afgewezen door de Grieks-Cyprioten.

Vredesonderhandelingen

Tijdens de openingsmanifestatie werden de VN onderhandelingen door een internationale groep studenten gesimuleerd in de Lutherse kerk. De studenten kropen op overtuigende wijze in de huid van Kofi Annan, Bush, Blair en vertegenwoordigers van Turks-Cypriotische en Grieks-Cypriotische bevolking. Zittend rondom een grote onderhandelingstafel probeerden ze tot een akkoord te komen. Dr. Leonard Suransky van de Webster University in Leiden begeleidde de studenten en gaf het aanwezige publiek toelichting en uitleg over het gesimuleerde onderhandelingsproces.

Foto: Laura Bushnak

Muzikale verzoening

Na meer inzicht te hebben gekregen in de politieke mechanismen achter het Cyprus conflict werd in bioscoop ’t Hoogt de documentaire Long distance call van de Australische filmmaker Adam Sèbire vertoond. Sèbire volgde Merlijn Twaalfhoven tijdens de voorbereidingen van zijn project Long distance call op Cyprus. Twaalfhoven was al een aantal jaren gefascineerd door de situatie in de hoofdstad en besloot een project op te zetten waarin beide delen van de stad tijdelijk muzikaal verenigd werden. In het kader van de 60ste verjaardag van de Verenigde Naties werd Long distance call uitgevoerd door 400 muzikanten, amateurs, scholieren en zangers van zowel het Grieks-Cypriotische als Turks-Cypriotische deel. Aan weerszijden van The Green Line speelden muzikanten samen één muziekstuk vanaf daken, op balkons en in de straten. Twaalfhoven verwerkte in zijn compositie bekende Cypriotische muziekstukken uit zowel het Griekse als het Turkse gedeelte. De documentaire van Sèbire geeft een indrukwekkend beeld van de problemen op Cyprus maar ook van de eenheid en samenhorigheid die de politiek niet, maar muziek wél teweeg kan brengen.

Foto: Labkhad Olfatmanesh

Monumentale klanken in de Domkerk

Nog onder de indruk van de documentaire vervolgt het programma met het grootschalige concert Echoes across the divide in de Domkerk. Merlijn Twaalfhoven maakte deze nieuwe compositie als vervolg op zijn project Long distance call. In de Domkerk treden Turks-Cypriotische en Grieks-Cypriotische koren en muziekensembles samen op met Utrechtse zangers, musici en scholieren. Twaalfhoven weet de monumentale ruimte en akoestiek van de kerk goed te gebruiken. Gekleed in wit laat hij de ruim 150 uitvoerenden door de hele kerk bewegen, tot aan de metershoge balkons toe. Het publiek bevindt zich in het midden van de kerk en krijgt een afwisselend klankpalet met traditionele melodieën, soundscapes en improvisaties. Alhoewel Twaalfhoven veel verschillende muzikale tradities en invloeden de revue laat passeren, blijft het toch grotendeels bij een aaneenschakeling van los van elkaar staande muziekstijlen. Er ontstaat geen nieuw geluid waarin de verschillende muziekstijlen samenkomen.

Net als in zijn eerdere projecten wil Twaalfhoven ook nu de bezoeker een totaalbeleving bieden. Door muziek in een ongedwongen setting te presenteren en te laten versmelten met de omgeving wil hij klassieke en moderne muziek voor een breed publiek toegankelijk maken. Het publiek wordt ondergedompeld in een collage van verschillende muziekstijlen en visuele effecten. Nadeel is dat zijn projecten daardoor ook een gevoel van versnippering en vrijblijvendheid oproepen. Het publiek krijgt heel veel verschillende impulsen maar wordt niet meegevoerd in een muzikale spanningsboog. Bij Twaalfhovens concerten is het dan ook niet ongebruikelijk dat de toeschouwers door de muziek heen gewoon met elkaar blijven praten. En dat is jammer, want het doet geen recht aan de soms wonderschone composities.

Foto: Holly Moors

Muzikale symbiose bij Goran Bregovic

De openingsmanifestatie werd afgesloten met het uitverkochte concert My heart has become tolerant van Goran Bregovic in Vredenburg. Goran Bregovic werd vooral bekend als componist van Emir Kusturics films Times of the Gypsies, Underground en Arizona Dreams. Zijn vernieuwende arrangementen van traditionele zigeunermuziek vonden zo hun weg naar een groot publiek. Van oorsprong is Bregovic popmuzikant en ook die invloed klinkt in zijn werk door. Met zijn Wedding and Funeral Band speelde Bregovic op podia en festivals over de hele wereld. In My heart has become tolerant deden behalve de Wedding and Funeral Band ook zangers, zangeressen en muzikanten mee uit onder meer Bulgarije, Macedonië, Marokko, Israël en Frankrijk. Drie sopranen die de grote wereldgodsdiensten vertegenwoordigden traden op als solisten. Met het concert wil Bregovic het thema van vergiffenis onderzoeken door islamitische, christelijke en joodse muzikale thema’s bijeen te brengen. Volgens Bregovic is het gemeenschappelijk gebed tot God door priester, rabbi en imam hetzelfde: liefde en vergeving zijn essentieel in deze wereld.

Het concert van Bregovic was een bijzondere muzikale ervaring. Het enthousiasme en de passie waarmee de muzikanten en zangers op het podium stonden sloeg al snel over op het publiek, dat er geen genoeg van kon krijgen en na de toegift nog een kwartier bleef klappen en juichen. Het samengaan van verschillende muziekculturen en stijlen werkte hier bijzonder goed. Vaak is dit nogal een moeizaam proces. Het is net als teveel smaken in een gerecht, waardoor uiteindelijk het geheel smaakloos of stijlloos blijft. Maar Bregovic wist duidelijk wat hij deed en wist die zo delicate balans te creëren. Zo groepeerde hij de muziekstijlen in verschillende secties: een Arabische muzieksectie, een strijkensemble uit Belgrado, een Bulgaarse zangsectie, een mannenkoor uit Belgrado en de Wedding en Funeral blazerssectie. Bovendien werden alle stijlen eerst afzonderlijk geïntroduceerd voordat ze met andere stijlen werden vermengd. Op subtiele en overtuigende wijze zocht Bregovic de grenzen van de zigeunermuziek op. Het concert was daarmee een waardige en feestelijke afsluiting van de openingsmanifestatie van Vrede van Utrecht.

De Vrede van Utrecht zal in juni 2006 opnieuw een cultureel programma aanbieden. De activiteiten richten zich dan voornamelijk op een jonge publieksgroep met o.a. het Festival Nieuwe Grond, De Kleine Biënnale en het Oorsmeer festival. Raadpleeg voor meer informatie de website van Vrede van Utrecht.