Online Festival Oude Muziek Utrecht (I)

Het festival zelf geeft ook altijd al wel wat rode lijnen aan. Verleden jaar, toen de muziek in Napels centraal stond, waren dat bijvoorbeeld ‘Napels klavierstad’ en ‘De viool in Napels’. We beginnen met ‘Napels klavierstad’. Op een manier zoals we dat van grote websites kennen: Houdt u van ….., luister dan ook eens naar …. Volgende maand volgt dan het tweede thema.

Een opmerking vooraf, die de musicoloog Guido Olivieri maakte in het dikke Festivalboek. Hij verwijst naar de pestepidemie die Napels in 1656 trof, ‘de stadsbevolking halveerde en bijna een hele generatie musici uitroeide’. Het gevolg was volgens hem wél, ‘dat dit ook de weg voor vernieuwing opende.’ In dat kader noemt hij de naam van Alessandro Scarlatti.

Napels klavierstad

Scarlatti is een familienaam die onder het grote publiek bekend is. We nemen vooral de muziek van Alessandro’s oudste zoon, Domenico (1685-1757), als uitgangspunt. Wat op z’n zachtst gezegd grappig is, omdat hij lange tijd in de schaduw van zijn vader stond en pas toen hij nota bene Napels had verlaten zijn eigen stijl vond. Dat was in Spanje, waar in 1738 zijn eerste bundel met korte klaviersonates verscheen. Uiteindelijk schreef hij er maar liefst vijfhonderd. Het zijn heerlijke stukken, om te spelen én om naar te luisteren, en de invloed ervan bleef dan ook niet uit.

Pier Domenico Paradisi

Dan zijn we waar we wezen willen: bij het eerste concert dat FOMU onder de noemer ‘Napels klavierstad’ beschikbaar stelt, met werken van Pier Domenico Paradisi (1707-1791), opgenomen op 24 augustus 2019 in de Lutherse kerk in Utrecht. Net als zijn naamgenoot leefde Paradisi zich uit in technische hoogstandjes, zoals gekruiste handen, grote sprongen van links naar rechts, wat ook nog eens leuk is om naar te kijken, zeker als het van bovenaf of dichtbij is gefilmd. Kortom: houdt u van Domenico Scarlatti, luister dan ook eens naar muziek van deze Paradisi, gespeeld door de Napolitaanse klavecinist Enrico Baiano, gespecialiseerd in Scarlatti maar dus ook niet vies van deze muziek. Tussen twee haakjes: houdt u trouwens van de galante, maar ook grillige muziek van Bachzoon Carl Ph. Emanuel, probeer het dan óók eens. U wordt vast niet teleurgesteld!

Giovanni Maria Trabaci

De tweede naam die voorbij komt, is die van Giovanni Maria Trabaci (ca. 1575-1647). Een componist die zich in zijn geestelijke muziek keurig aan de regels hield, maar in zijn klaviermuziek helemaal uit zijn bol ging. Ook hier wordt het de speler niet makkelijk gemaakt. Die speler is in dit geval klavecinist Marco Mencoboni, op een eenklaviers instrument van Nederlandse makelij, een dag later door ConcertMedia gefilmd, op 25 augustus 2019, in dezelfde Lutherse kerk in Utrecht.

Hij vergelijkt in het programmaboek de muziek van Trabaci met die van de bekendere componist (en moordenaar) Carlo Gesualdo da Venos, maar ook met de barokke schilderkunst van Caravaggio (1571-1610). Dat zou wel eens kunnen komen door een begrip als afschuw (terribilità), dat het Rijksmuseum gebruikt in verband met de overigens niet in Napels maar Rome werkzaam geweest zijnde Caravaggio, van wie ze momenteel werk tentoonstelt; ook Trabaci was niet uit op perfectie, maar vooral op het weergeven van emoties. En dat kan soms best schuren. Dus: houdt u van Gesualdo of Caravaggio, luister dan eens naar Trabaci. Hun kunst is soms te waar om mooi te zijn.

Online Festival Oude Muziek Utrecht 2019 – Napoli, de vergeten hoofdstad van de muziek

Elke maand (t/m september 2020) komen nieuwe concerten beschikbaar