Ontroerende alledaagse momenten

Het is absoluut wonderbaarlijk dat deze schilderijen er überhaupt nog zijn. Ze hebben branden, overstromingen en oorlogen overleefd. En de beeldenstormen van 1566 en 1572, waarin duizenden kunstwerken vernietigd werden. In het zevenluik met als thema ‘de werken van barmhartigheid’ kun je nog zien dat een woedende fundamentalist met een mes heeft geprobeerd om ogen uit te krassen. Na de beeldenstorm werden de kerken witgekalkt en was de kleurrijke katholieke devotie uit den boze.

Geertgen tot Sint Jans, Verheerlijking van Maria, ca 1495

Deze ‘kleine Gerrit’ had een zeer scherp oog voor compositie en detail. Hij schilderde doorkijkjes met mooie vogels en laat een omstander zijn neus dichtknijpen bij de opwekking van Lazarus. Op het absolute topstuk van de tentoonstelling, de verheerlijking van Maria, gaf hij Jezus belletjes in de hand om mee te spelen in een orkest van rondcirkelende engelen. Waar de zuiderlingen soms nogal bombastisch tekeer gaan ontroeren bij de Hollanders juist de simpele, alledaagse momenten. De heilige familie aan de ontbijttafel, baby Jezus met een stokpaardje, een volwassen Jezus die steeds als een zoekplaatje verstopt staat in de menigte. De panelen zijn wat naïef maar daarom ook speels en fris: de heldere, uitbundige kleuren van zowel de schilderijen als de beeldencollectie maken korte metten met het clichébeeld van de stinkende, grauwe Middeleeuwen. Zorg dus dat je voor eind mei langs het Boijmans gaat, want een volgende tentoonstelling van zoveel zeldzame en unieke Nederlandse meesterwerkjes zal er waarschijnlijk niet meer komen.