Amerikanen verbeelden de vrijheid in Den Haag

In de Hofvijver voor de Tweede Kamer drijft een flinke ijsberg. Door het spierwitte ruwe oppervlak is dit piepschuimen kunstwerk een echte bliktrekker. Deze plek langs de route van Den Haag Sculptuur is een mooi podium voor de jonge kunstenaar Matthijs Bosman uit Eindhoven. Het werk krijgt meer aandacht dan bijvoorbeeld het beeld van Louise Bourgois op het Lange Voorhout of van Hans Haacke in Pulchri Studio. De expositie, voor een groot deel in de openbare ruimte, biedt grote en onbekende namen door elkaar. Daarnaast zijn er veel extra’s, variërend van videokunst tot een zondagse fietstocht met gids langs Amerikaanse kunst en architectuur. Het is de charme van dit jaarlijkse evenement in Den Haag. “Toegankelijkheid staat voorop,” zegt Marie Jeanne de Rooij, directeur en curator van het Haagse evenement. “Maar we nemen het publiek ook serieus, de tentoonstelling is niet populistisch. Kunst werkt het beste als je er een beetje moeite voor moet doen.”

Spiegels

Kiki Smith – Reclining Nude – 2005 – 80x127x96 cm

De vraag is of veel bezoekers of voorbijgangers dit doen. Op een donderdagmiddag slenteren dagjesmensen en antiekmarktbezoekers langs de beelden. Een groep jonge Italiaanse toeristen neemt uitgelaten bezit van de grote schommel die onderdeel is van de sculptuur Vote van Mark di Suvero. Op verzoek van De Rooij stapt een vrouw het Children’s Pavilion in, twee in elkaar overlopende kubussen van glas en spiegels van Dan Graham. “Het is inderdaad heel anders binnen,” zegt ze daarna aangenaam verrast. Een ander spiegelobject trekt meer aandacht. Natasha Johns-Messenger speelt subtiel met optische illusies met Through to You, drie verticale glazen panelen waarvan de middelste een spiegel is met een uitgespaard gat op ooghoogte. Hierdoor verdwijnt het gezicht van de kijker. De meeste mensen voelen zich vrij als ze zichzelf vergeten, zo verklaarde de Australische kunstenares de link met het thema Vrijheid.

Het thema is niet toevallig gericht op Amerikaanse kunst. Je hebt de Amerikaanse ambassade aan het Voorhout (architect Marcel Breuer) die bijna vijftig jaar bestaat, de komende presidentsverkiezingen en de relatie tussen Den Haag en Washington. Den Haag Sculptuur vond het daarom, ook vanwege de politieke discussies rond vrijheid en veiligheid, een geschikt moment voor een expositie rond Amerikaanse sculpturen. Het levert in elk geval een rij grote namen op, ook al is de relatie met het thema of met de discipline sculptuur soms ver te zoeken.

Videokunst
In het Videopaviljoen is een wekelijks wisselend programma van videokunst. Half juni was dat Forever van Julika Rudelius. Een intrigerende film over zeer rijke Amerikaanse dames op leeftijd die met hun verbouwde gezichten als een ‘mooi’ accessoire rond het zwembad rondhangen. Ze vertellen over schoonheid en geluk. Indrukwekkend, al haken de mannelijke bezoekers snel af. In een tweede ruimte draait The Lovers (2005)van videokunstenaar Bill Viola. De slow motion film van een liefdespaar dat door water wordt overspoeld is, zoals veel van zijn werken, meditatief. Het is dan jammer dat je de botoxvrouwen op de andere film of de jongen die de folders bij de ingang uitdeelt duidelijk hoort praten door de dunne wandjes. Aan de andere kant: waar kan je en passant binnenlopen bij een film van deze beroemdheid? Curator De Rooij is er trots op dat dit toegankelijk maken telkens lukt. Bijvoorbeeld met de op zijn kop staande boom van Roxy Paine. De roestvrijstalen boom van twaalf meter hoog steunt op zijn dunne takken, waartussen kinderen lopen. Paine stelt met dit werk Inversion ook hier weer vragen over de gecompliceerde verhouding tussen mens en natuur: waar ligt de grens van menselijk ingrijpen?

Opgeblazen

Paul McCarthy – Bush – 2007 – 760×915 cm

Politieke vraagstukken lopen dankzij het thema als een rode draad door het zomerevenement. Minder prettig is de verhouding met de Haagse gemeentepolitiek, die aankondigde dat de subsidie van circa vier euroton voor het evenement op de tocht kan komen te staan. Den Haag Sculptuur zou ongeïnspireerd en weinig artistiek zijn. De Rooij wordt er een beetje moe van: “Hoe kun je zoveel goede kunstwerken bij elkaar niet artistiek noemen? De brede toegankelijkheid staat centraal, willen ze dan liever een elitaire expositie achter gesloten deuren?” Ze hoopt op inkeer van de adviescommissie maar richt zich verder liever op de organisatie. “Vergeet niet de andere locaties te bezoeken, zoals de silhouetten van Kara Walker in het Haags Historisch Museum of het hoofd van Bush in het Stadhuis,” adviseert ze. Bush van Paul McCarthy is een gigantisch opgeblazen hoofd van de bekritiseerde president dat veel bekijks trekt in het atrium van het stadhuis. Verwijst het naar iconoclasme, omdat het makkelijk te ‘verwijderen’ is na zijn aftreden, naar populaire cultuur of naar dom politiek bedrijven? Het beeld past in elk geval prima in het neo-modernistische witte stadhuis van de Amerikaanse architect Richard Meier.

Context

‘Het lijk’, Beautiful Superman, van David Herbert in de Kloosterkerk lukt ook nog, dan is het genoeg. Het is teveel voor één keer, maar dat geeft niet. Ieder zal eruit pikken wat het meeste aanspreekt. De brede opzet en laagdrempeligheid zetten je wel aan het denken over de context waarin je kunst bekijkt. Het aura van de museale omgeving ontbreekt en daardoor lijken de beelden in de openbare ruimte minder bijzonder. Het is dezelfde ervaring die sommigen op Schiphol hebben als ze zomaar oude Meesters in de dependance van het Rijksmuseum tegenkomen, tussen het winkelen door. Het tintelende expositiegevoel ontbreekt daardoor een beetje. Misschien komt het ook omdat de werken thematisch zo ver uit elkaar liggen. Ze gaan zelden een dialoog met elkaar aan. Iets dat de twee lantaarnpalen van academiestudente Iona Hoogenberk overigens wel doen. Ze won met de knus naar elkaar toebuigende lampen de RABO Aanmoedigingsprijs. Ze is vast een kanshebber voor de publieksprijs van Den Haag Sculptuur die in september bekend gemaakt wordt.

‘Moderation kills the spirit’ zegt Jenny Holzer in een zandstenen tablet met tekst op het Lange Voorhout. Het lijkt een motto voor de stichting Den Haag Sculptuur, ze moet vooral zo ambitieus blijven.