Confrontatie met jezelf

Hans Op de Beeck

Eerst iets over de veelzijdige Vlaamse kunstenaar. Hij maakt zowel sculpturen als installaties, tekeningen als foto’s en films, teksten en muziek. De keuze voor het medium wordt zowel gedicteerd door de inhoud ervan als de boodschap die hij over wil brengen. De grootte kan variëren van klein tot groot, en het stijlgemiddelde van minimalistisch tot wat gekunsteld, en van kunst tot misschien zelfs op de rand van kitsch.

Ron Mandos

Neem bijvoorbeeld het beeld dat je als bezoeker krijgt wanneer je door het raam de galerie aan de Prinsengracht in kijkt. Je ziet om te beginnen een kleine, asgrijze sofa staan waarop een slapend (of dood?) meisje ligt, het hoofd op een kussentje, een plaid over zich heen, badslippers op de grond ervoor. Als je de blik verder naar binnen werpt, zie je dat alles asgrijs is: de wanden, het tapijt, alle tentoongestelde werken. Alsof er een aardbeving heeft plaatsgevonden en alles in de tijd is gestold. Wanneer je eenmaal binnen bent, zie je vier interpretaties van het fenomeen Wunderkammer: kabinetten van 216,5 x 120 x 41 waarin uiteenlopende memorabilia zijn samengebracht, variërend van zeekoraal, een slak, een appel en een peer; Wajangachtige poppen, vlinders en – wederom – een kaars. Veelal Vanitassymbolen.

Elementen uit de Wunderkammer komen ook in enkele andere werken terug, zoals de vlinders bij het meisje dat slapend (of ook weer dood?) op een vlot ligt. Naast haar liggen doordrukstrips met (slaap?)pillen. Het meisje zelf komt weer terug in de film The Girl, de zee op een groot waterverfwerk On the Ocean. Alle werken pendelen ze op de een of andere manier tussen leven en dood, nostalgie en herinnering.

Het Scheepvaartmuseum

De expositie in Het Scheepvaartmuseum sluit op het eerste gezicht naadloos aan op die bij Ron Mandos: de bezoeker stuit om te beginnen al op On the Ocean (Night) en op een al even asgrijze inrichting. Een paar stappen verder en je staat voor de in een wit uniform gestoken kapitein van het imaginaire, mysterieuze en decadente cruiseschip dat op deze tentoonstelling centraal staat: Sea of Tranquillity. We herkennen er de Vlaamse acteur Johan Leysen in, die ook in de film die hier wordt vertoond terugkomt, gelijk bij Mandos het meisje op het vlot. Ook de kapitein heeft net als zij de ogen dicht. Omdat het personage hier staat in plaats van ligt, komt het over als introspectie.

Ook op deze tentoonstelling komt het thema leven en dood terug. Soms zelfs letterlijk, wanneer in de film (met een titelsong op tekst en muziek van Op de Beeck) de as van een op het schip overleden opvarende wordt uitgestrooid. Het beeld levert, net als het begin van de film, associaties op met videokunstwerken als Tristan’s Ascension (The Sound of a Mountain Under a Waterfall) en Fire Woman van Bill Viola, die in 2015 in de Amsterdamse Nieuwe Kerk waren te zien.

Samenhang tegenover fragmentatie

Waar het meisje en de kapitein in de films terugkomen, is met name de film in Het Scheepvaartmuseum erg gefragmenteerd. Op de Beeck lijkt, door de figuren terug te laten komen, te zoeken naar zin en samenhang, terwijl hij net als de bezoeker weet dat het echte leven primair gefragmenteerd is. Op die manier schuurt zijn werk langs het bestaan. Dit roept ambivalente gevoelens op: rust en onrust, poëzie en onheil, afstand en betrokkenheid, intimiteit en universaliteit. Je moet je er als bezoeker in willen begeven, terwijl er ethische vragen op je afkomen. Over leven en dood, van mens en dier (de enorme stukken vlees in de keuken op het schip, waar de camera lang heen blijft scheren!). Het zijn op die manier niet in de laatste plaats vragen over jezelf. Het is de moeite waard die confrontatie aan te gaan.

 

Hans Op de Beeck: Sea of Tranquillity

Gezien in:
Het Scheepvaartmuseum
Nog te zien tot: 9 juni 2019

Hans Op de Beeck: Cabinet of Curiosities

Gezien in:
Galerie Ron Mandos, Amsterdam
Nog te zien tot: 27 oktober 2018