Een zoektocht naar identiteit

Otsuka heeft een bijzondere geschiedenis. Op 10-jarige leeftijd verruilt ze haar geboorteland voor Groot-Brittannië. Het strenge Japanse schoolsysteem maakt plaats voor een Engelse kostschool, waar de wens van het kind centraal staat. Dat is cultureel gezien nogal een verandering. Het is dan ook niet vreemd dat die dubbele culturele identiteit de leidraad voor haar werk vormt. Otsuka zoekt naar zichzelf door beelden uit het verleden met die van het heden te verbinden.

Deep Fried, 1997

Zelfbeeld met een scheutje miso-soep
In 1997 levert Otsuka haar afstudeerproject Deep Fried, Frozen and Boiled af, indertijd bejubeld door moderedactrice Isabella Blow. Het is haar meest experimentele werk, tentoongesteld in het tuinhuis van Huis Marseille.

We zien afbeeldingen van Otsuka, die gedeconstrueerd zijn door ermee te koken. Zo zijn er foto’s gefrituurd, ingevroren in miso-soep en met noedels meegekookt. Otsuka verbindt afbeeldingen van onderdelen van zichzelf aan Japanse smaken en geuren. De werkwijze is effectief, de toeschouwer kan de smaken bijna proeven. Het illustreert goed hoe Otsuka zoekende is naar haar culturele achtergrond. In haar latere werk laat ze dit experimentele facet los en toont ze haar zoektocht op een directere manier.

Op bezoek bij het verleden

De serie waarin Otsuka’s thematiek het sterkst tot uiting komt is Imagine finding me. Daarin gebruikt ze kiekjes uit haar familiealbum. Op de foto’s zien we een jonge Otsuka, vergezeld door haar huidige volwassen versie. Dit wordt op diverse manieren gedaan. Zo staan kleine en grote Otsuka naast elkaar op een perron, als waren ze moeder en dochter. Hier heeft de volwassen vrouw een duidelijke link met het kleine kind; heden en verleden horen bij elkaar. Maar Otsuka laat haar oudere ik ook als een toevallige passant voorbijlopen, niets met het kleine meisje van doen. Zo is de volwassen Otsuka slechts op bezoek bij de scène. De afwisseling van het omarmen en afstoten van het verleden vertelt Otsuka’s verhaal op een fascinerende manier.

Imagine Finding Me 1982 and 2006

Het effect van Imagine finding me wordt versterkt door de serie Photo-Album, die in dezelfde ruimte aan de tegenoverliggende wand is geplaatst. Hier zien we pagina’s van een fotoalbum, waar de foto’s zelf van verwijderd zijn. Wat rest zijn fotoplakkertjes en verkleurde plekken. De toeschouwer vult de beelden zelf in. Om met de woorden van Otsuka te spreken: ‘By imagining the invisible images that filled these empty pages, by photographing something that isn’t there, something I cannot see, I’m recreating a new image, a new memory.’

Geestverschijningen en filmbeelden

In de serie Tokyo 4-3-4-506 bezoekt Otsuka haar ouderlijk appartement in Tokio, inmiddels verlaten en vervallen. Hier past ze een andere truc toe om aanwezig te zijn in haar verleden. Net als in haar eerste serie zien we slechts onderdelen van haar lichaam. Een oog staart door een gat in een wand, voeten zijn zichtbaar onder een gordijn, haar kruin steekt boven het bad uit. Otsuka is als het ware een geestverschijning in haar verleden. Zo creëert ze een brug tussen heden en verleden, tussen herinnering en realiteit. De combinatie tussen de vergane glorie van het appartement en de gedeeltelijke aanwezigheid van Otsuka maakt de beelden indringend, haast spookachtig. De associatie met filmbeelden is sterk.

Generations, 2000

Dit is ook het geval in de serie Generations. De foto’s die zij maakt met haar moeder en oma in huiselijke setting in Japan lijken uit een film te zijn geknipt. Je ziet dat de vrouwen zich onderling onderscheiden, maar je kan je vinger er niet precies op leggen waar de verschillen uit bestaan. Is het verschil tussen de oosterse en westerse identiteit wel vast te pinnen? Het antwoord blijft uit, maar de vraag beklijft.

Landed, een serie waar Otsuka nog steeds aan werkt, bestaat uit foto’s die zijn genomen op het moment vlak nadat ze ergens met het vliegtuig is aangekomen. Ze vormen steeds het startpunt van een nieuw verhaal, een nieuwe herinnering in wording. Hier breekt Otsuka met het autobiografische element in haar werk. Ze komt zelf niet in de beelden voor. De serie richt zich niet meer op het verleden. Daardoor voelt het wat afstandelijk aan en lijkt het niet goed bij haar overige werk aan te sluiten.

Chino Otsuka slaagt erin de zoektocht naar haar identiteit op een krachtige manier te verbeelden. Ze ontroert, maar nergens wordt haar werk sentimenteel. De fotograaf neemt de beschouwer mee op reis door haar herinneringen, en nieuwe worden gecreëerd. De elementen uit haar leven vormen een interessante puzzel die de toeschouwer graag in elkaar wil passen, nieuwsgierig naar het totaalplaatje. Het definitieve antwoord geeft Otsuka nog niet. Dat maakt het een intrigerende tentoonstelling, die smaakt naar meer.