New York en menselijk verval: Martin Scorsese

Het had weinig gescheeld, of die imposante loopbaan was aan de wereld voorbij gegaan. In dat geval hadden enkele kerkgangers in New York een mis kunnen volgen bij priester Scorsese. Misschien greep God zelf in, want Scorsese besloot uiteindelijk toch zijn passie voor film te volgen. De jonge Martin ging naar New York University om daar filmwetenschappen te studeren, en voltooide zijn opleiding in 1964. Later zou hij als gevierd regisseur enkele colleges geven op NYU. Tot zijn studenten behoorden onder andere Oliver Stone en Spike Lee.

Doorbraak

Scorsese’s grote doorbraak kwam met het keiharde Mean Streets in 1973. In deze keiharde film doken twee jonge acteurs op die net als Scorsese een grootse carrière voor de boeg hadden: Robert DeNiro en Harvey Keitel. Met name DeNiro is een acteur die vaak in één adem met Scorsese genoemd kan worden, hij speelde tenslotte in meerdere van zijn grootste films. Scorsese haalde nog meer succes met het imponerende Alice Doesn’t Live Here Anymore (1974). Actrice Ellen Burstyn ontvangt voor deze film een oscar. De naam van Martin Scorsese is nu definitief gevestigd.

‘You talking to me?’

In 1976 maakt Scorsese zijn definitieve klassieker: Taxi Driver. Robert deNiro speelt hierin Vietnamveteraan en taxichauffeur Travis Bickle, die langzaam afglijdt in een wereld vol paranoia en geweld. De film herbergt eigenlijk alle elementen van Scorsese’s films: paranoia, New York, eenzaamheid, geweld en aftakeling. En dit alles dan op prachtige wijze in beeld gebracht. Taxi Driver is absoluut zeer gewelddadig, maar ook een onverbiddelijk meesterwerk dat door geen filmliefhebber gemist mag worden. Scorsese zou later met Bringing Out the Dead (1999) een herhalingsoefening doen, maar die film mislukte jammerlijk.

Fascinatie

Scorsese’s voorliefde voor New York is een overduidelijk terugkerend element. Zijn fascinatie voor misdaad, de menselijke geest en geweld worden telkens stilistisch prachtig in beeld gebracht. Ook religieuze symbolen schuwt Scorsese niet.
Vele regisseurs over de hele wereld probeerden zijn stijl over te nemen. Het gevoel voor slow motion, geweld en religie zien we bijvoorbeeld vaak terug bij John Woo, die niet voor niks zijn The Killer aan Scorsese opdroeg.

Raging Bull

De succesfilms van Scorsese blijven elkaar ondertussen in rustig tempo opvolgen. Na New York, New York (1977) weet Scorsese wederom het uiterste te halen uit deNiro in Raging Bull (1980). In deze biopic over de bokser Jake La Motta zien we zowel Scorsese als deNiro op hun best. Het is imponerend om te zien hoeveel tijd en training deNiro in deze film stak om er als bokser ‘echt’ uit te zien. DeNiro trainde zo gedreven dat zijn trainers er tot op vandaag nog van overtuigd zijn dat hij een groots bokser had kunnen worden. Wederom zien we in deze film de bekende Scorsese elementen: New York, geweld en geestelijk verval.

De jaren ’80 brengen enkele goede films, maar toch word het wat rustiger rond Scorsese. In 1983 maakt hij, wederom met deNiro The King of Comedy. Zowel Scorsese als DeNiro besluiten voorlopig hierna eigen wegen in te slaan. Die zouden weer bijeenkomen aan het begin van de jaren ’90. De meeste oproer rond Scorsese ontstaat rond zijn film The Last Temptation of Christ waarin Christus van zijn menselijke kant wordt belicht. Verder regisseert hij de videoclip Bad van Michael Jackson.

DeNiro

Met de jaren ’90 komen ook DeNiro en Scorsese weer samen, en dat levert prompt weer twee echte klassiekers op. Goodfellas is een echte Scorsese film: New York, mafia en flink wat geweld. Sommige scènes moesten anders, omdat enkele mensen tijdens testscreenings moesten overgeven. Robert DeNiro laat vervolgens in Cape Fear zien hoe ver hij wil gaan als acteur. Om als de psychopaat Max Cady geloofwaardig over te komen laat hij zelfs zijn gebit ombouwen bij een tandarts. De rotte tanden en imponerende tatoo’s laten op het publiek een onuitwisbare indruk achter.

Vervolgens lijkt de rek er een beetje uit bij Scorsese. Casino en Kundun zijn aardige films, maar halen het hoge niveau van zijn repertoire bij lange na niet. Met het slecht ontvangen Bringing Out the Dead vervalt Scorsese als gezegd in herhaling. Critici en fans beginnen zich angstig af te vragen of het gedaan is met de oude meester. Niks blijkt minder waar. Scorsese is namelijk eindelijk begonnen met het maken van zijn droom project: Gangs of New York.

IJskast

Nadat hij al in de jaren ’70 het gelijknamige boek had gelezen stond het vast: Gangs of New York moest zijn meesterwerk worden. Scorsese had het tij niet mee: spektakelfilms kosten de studio’s een hoop geld en leverden niet genoeg op. Na talloze keren van toezeggingen en de daaropvolgende afwijzingen ging het project definitief de ijskast in. Daar kwam het in de jaren ’90 weer uit. Robert DeNiro zou aanvankelijk de rol van Bill ’the Butcher’ spelen, een rol die hem op het lijf geschreven is. Maar DeNiro besloot na al die jaren dat hij nu toch echt te oud was, en maakte plaats voor iemand anders.

Bill the Butcher

Die iemand anders bleek een schot in de roos. Scorsese wist namelijk Daniel Day-Lewis uit zijn zelfgekozen kluizenaarsschap te krijgen, en te inspireren tot een grootse acteerprestatie. Bill the Butcher is een klassiek karakter uit de wereld van Scorsese: een gewelddadige en paranoïde loner die in een wereld vol geweld het hoofd boven water probeert te houden. Daniel Day-

Lewis ging zodanig in zijn rol op dat hij gedurende de draaiperiode constant in zijn karakter zat, en ook als Bill wilde worden aangesproken. Zijn acteren doet sterk denken aan DeNiro, en misschien heeft Scorsese hiermee een waardige opvolger voor DeNiro gevonden. Hopelijk eindigt hun samenwerking niet hier.

Weg?

In schril contrast met Daniel Day-Lewis is de rest van de film. Stilistisch mooi, bombastisch, maar inhoudelijk nogal leeg. De overige cast (waaronder DiCaprio en Cameron Diaz) wordt volledig weggespeeld en gedegradeerd tot visuele aankleding. Of ‘Gangs of New York’ een meesterwerk en klassieker zal zijn, dat gaat de tijd ons leren. Zeker is dat Martin Scorsese weer helemaal terug is. Is hij eigenlijk ooit echt weggeweest?