Deel 2

INLEIDING | DEEL 1 | DEEL 2

INHOUD: Jaffa, The Oranges Clockwork | Iranian Cookbook | Bottle Shock | Taste the Waste | Hunger

De vrucht der natie

Jaffa, The Oranges Clockwork
Eyal Sivan • 2009

Jaffa, The Oranges Clockwork gaat over de rol van de sinaasappel als nationaal product van Palestina en Israël. Sinaasappels werden al eeuwen verbouwd door Palestijnen in Jaffa. In de negentiende eeuw werden ze geëxporteerd naar Europa en kregen ze de reputatie als de lekkerste sinaasappels. Door middel van interviews met oude Palestijnse en Joodse verbouwers wordt een beeld gegeven van het belang van de sinaasappelproductie voor het gebied. Ook geven kunstenaars en academici commentaar bij oude filmbeelden en foto’s van de sinaasappelproductie. Daaruit blijkt dat de sinaasappel ook belangrijk is geweest als symbool voor de Joodse staat. Het wrange van deze geschiedenis blijkt uit de situatie na de Israëlische onafhankelijkheid. De productie kwam in de handen van joden, die het al snel tot de nationale vrucht van Israel maakten en alle herinneringen aan vroeger wisten. Voor de Palestijnen bannelingen werd de sinaasappel het symbool van de wens om terug te keren naar hun land. Jaffa, The Oranges Clockwork weet een revisionistische blik te werpen op een belangrijk conflict, maar toont ook dat er een tijd was dat beide volken samenwerkten om de vruchten te verbouwen. Dit geeft de documentaire op momenten een melancholische lading, waar de sinaasappel een herinnering belichaamt aan een verloren mediterraan paradijs. (George Vermij)
Terug naar boven

De keuken is een slagveld

Iranian Cookbook
Mohammed Shirvani • Iran, 2010

Iranian Cookbook is een droge en op het eerste gezicht komische documentaire over wat er in Iraanse keukens door Iraanse vrouwen gekookt wordt. Documentairemaker Mohammed Shirvani vraagt verschillende vrouwen die een deel vormen van zijn familie en vriendenkring, een gerecht te koken. De film toont de vrouwen aan het werk terwijl ze praten over het eten, maar ook over wanneer ze begonnen met koken. Veel van de vrouwen waren al jong uitgehuwelijkt en leerden alles van hun schoonmoeders. Ook interviewt Shirvani zijn eigen vrouw, die kookt voor zijn filmploeg en klaagt over zijn gemakzucht.

Wat uit de interviews blijkt is de passie en ervaring die de vrouwen hebben voor koken. Maar de film is ook kritisch en wordt schrijnend als Shirvani de echtgenoten van de vrouwen interviewt. In veel gevallen weten zij niet hoe lang hun vrouwen in de keuken bezig zijn. Ook zien bepaalde mannen niet in dat het koken voor een heel gezin een zware bezigheid is. De ondergeschikte positie van de vrouw in de Iraanse samenleving wordt zo pijnlijk tastbaar. (George Vermij)
Terug naar boven

Voorspelbaar wijndrama

Bottle Shock
Randall Miller • VS 2008

Bottle Shock, een van de weinige speelfilms die op Food Film vertoond werden, gaat over wijnboer Jim (Bill Pullman), die samen met zijn zoon Bo Californische wijnen produceert. De Brit Steven Spurrier (Alan Rickman) is sommelier in Parijs en besluit om een blinde proeverij te organiseren met zowel Californische als Franse wijnen. Hij reist af naar California en ontmoet Jim, die niets van de Britse snob moet hebben. Zijdelings aan dit gegeven worden de onderlinge verhoudingen getoond binnen Jims familie en de komst van de vrouwelijke stagiair Sam.

Bottle Shock is gebaseerd op het werkelijke Jugement de Paris uit 1976, waar Californische wijnen het tijdens een blinde proeverij op moesten nemen tegen de Franse concurrentie (die altijd onverslaanbaar werd geacht). Helaas is de film niet meer dan een middelmatig komisch drama, dat op voorspelbare wijze naar zijn climax leidt. De beste scènes zijn die met Alan Rickman, die de Britse wijnsnob op overtuigende wijze neerzet. Wanneer de locatie zich verplaatst naar de Californische wijnstreek, gaat het mis. Ten eerste is er sprake van miscasting met Bill Pullman als rouwdouwer wijnboer. Hij overtuigt geen moment, vooral niet in een ergerlijke scene waarin hij beschonken tussen zijn flessen wijn ligt. De film krijgt een dramatische wending met de botsingen tussen vader en zoon en de komst van blonde schoonheid Sam vormt nog een irrelevante verhaallijn. Bottle Shock heeft mooie, haast kunstmatige plaatjes van de gigantische wijngaarden die het Californische landschap beslaan. Maar inhoudelijk komt de wijn op de zijlijn te staan en neemt het gezinsdrama van Jim de overhand. Uit Alexander Paynes Sideways (2004) sprak meer liefde voor wijn. Het was pijnlijk om te zien hoe Paul Giamatti’s personage zijn kostbaarste fles wijn opdronk in een fastfoodketen. In tegenstelling tot die film weet het clichématige en gezapige Bottle Shock de juiste snaar niet te raken. (Suzan Groothuis)
Terug naar boven

Een tweede kans voor afval

Taste the Waste
Valentin Thurn • Duitsland, 2011

Dat supermarkten veel producten wegdoen, is een bekend gegeven. Maar dat het onder meer gaat om producten die nog goed zijn, vaak twee of drie dagen voor de houdbaarheidsdatum, is onbegrijpelijk. Taste the Waste toont een Franse supermarktketen die kuipjes yoghurt uit de schappen haalt die nog goed zijn. Een medewerker legt uit dat de kuipjes nog twee dagen voor de houdbaarheidsdatum liggen, maar mensen ze dan al niet meer willen kopen. Grote aantallen worden verwijderd en gedumpt in containers. Vervolgens wordt toegelicht dat de houdbaarheidsdatum voor veel producten slechts een richtlijn is en yoghurt nog prima na die datum gegeten kan worden. Hij is alleen minder romig.

De voice-over belicht verschillende kanten van goed en eetbaar voedsel dat weggedaan wordt: komkommers die te krom zijn en om die reden afgewezen worden door importeurs, een Franse voedselveiling waar kratten vol fruit en groenten de containers in gaan en brood dat door de bakker niet meer verkocht kan worden en op de afvalhoop belandt. Ook worden verschillende opties aangediend om bewuster met eten om te gaan, waaronder groentetuinen aangelegd op daken, een verschijnsel dat in de Verenigde Staten aan populariteit wint. Een ander voorbeeld is een Koreaanse die in Nederland woont en vertelt over een duurzaam systeem dat zij ontwikkeld heeft om groenten en fruit langer houdbaar te houden. Toch was Taste the Waste krachtiger geweest door geen voice-over te gebruiken. Nu wordt de kijker op moraliserende wijze meegezogen in de wereld van voedseloverschotten en hoe daarmee omgegaan wordt. Het leidt tot een vrij conventionele documentaire, die bleekjes afsteekt tegen ook vertoonde documentaires als Hunger en Black Gold, die sec beeldmateriaal en interviews gebruiken. (Suzan Groothuis)
Terug naar boven

Primaire behoefte

Hunger
Karin Steinberger en Marcus Vetter • Duitsland, 2009

Op vijf verschillende plaatsen in de wereld wordt in beeld gebracht wat het betekent om honger te lijden. Arme Afrikanen vertrekken uit Nouadhibou, Mauritanië,  in de hoop op een beter leven in Europa. Maar de tocht over zee is een gevaarlijke onderneming, waarbij veel Afrikanen omkomen. Een visser vertelt dat hij er toch voor gekozen heeft om in Mauritanië te blijven, maar dit nu betreurt: hij verdient erg weinig en kan zijn gezin niet geven wat ze nodig hebben. In Kenia komt een groot deel van de bevolking zonder water te zitten, omdat het water gebruikt wordt voor een bloemenboerderij, die — hoe wrang — de meeste bloemen naar Nederland exporteert. India toont de armoede onder veel kleine boeren, onder wie het suïcidegehalte erg hoog is. Vanwege weersomstandigheden groeien de gewassen niet, met als gevolg een mislukte oogst. De boeren moeten rondkomen van de opbrengst en komen zo in de problemen: schulden stapelen zich op, waardoor de situatie steeds uitzichtlozer wordt en de dood de enige oplossing lijkt. In Brazilië is ook aandacht voor de kleine boeren, die hun stuk grond moeten opgeven omdat grote ondernemingen alles wegkapen. Tot slot de armoede in Haïti, waar de situatie na de aardbeving nog wanhopiger is geworden. Op het platteland is geen geld te verdienen en de bevolking trekt massaal naar steden als Port-au-Prince, waar in armoedige omstandigheden geleefd wordt.

Hunger toont zonder te veel dramatiek wat het betekent om honger te lijden. De kijker krijgt meer te zien dan de bekende beelden uit Afrika, waar kinderen met opgezwollen buikjes smeken om voedsel. De problematiek wordt gepresenteerd als mondiaal en er is een kritische noot naar de westerse landen, die het vooral om het winstoogmerk te doen is. Lokale vissersbootjes uit Afrikaanse landen kunnen niet op tegen de grote westerse schepen, grote ondernemingen kapen land weg van de kleine zelfstandigen, water dient voor de export. Het levert tragische beelden op en biedt inzicht in hoe honger ontstaat — en in stand gehouden wordt ondanks de mogelijkheid er iets aan te doen. (Suzan Groothuis)
Terug naar boven