Film Festival Breda 2010 - Films op zoek naar publiek

Internationaal en nationaal wemelt het van de filmfestivals. Het is dan ook lastig om je daar als starter tussen te wurmen. Breda doet een poging door de focus te leggen bij de korte film, waaraan een breed aanbod te zien was en ook twee competities waren verbonden. Daarnaast profileert het festival zich als motor van de filmcultuur en creatieve industrie in Noord-Brabant. De programmering van de speelfilms kenmerkt zich door willekeur, typisch voor elk beginnend of klein festival dat niet kan rekenen op internationale premières. Er zijn veel films te zien die eerder in Rotterdam draaiden, en een aantal voorpremières: films die binnenkort een algemene release krijgen en nu al in Breda zijn. Dat hoeft echter geen beperking te zijn en Breda bewijst dit met een aantal interessante keuzes. Verder was er nog een bijprogramma door de gastcurator, kunstenaar Alain Fleischer, die zijn top 10 liet zien. Dat bevatte vrijwel alleen klassiekers (op experimenteel werk van Michael Snow en Andy Warhol na) en kan dan ook niet echt spannend genoemd worden. Maar het bood wel de kans om erkende meesterwerken als Otto e mezzo, Der Himmel über Berlin, Persona en The Night of the Hunter eens op het grote scherm te zien.

Problematischer voor het festival is het gebrek aan sfeer op de centrale festivallocatie MustSee, waardoor er niet echt sprake is van een buzz. Dat hangt voor een groot deel samen met het geringe aantal bezoekers, vooral overdag. Daardoor wordt het film kijken nooit die collectieve ervaring die bij een festival hoort, en lijken de films eerder een bijprogramma bij een netwerkevent dan andersom. Het is voor het festival te hopen dat het die trend de komende jaren weet te keren.

Uit Fleischers lijst komt Werckmeister harmóniák (2000), een wonderschone zwart-wit klassieker (ook al is de film pas tien jaar oud) van Béla Tarr over een onbenoemd Hongaars stadje waar de vlam in de pan slaat als er een reizend rariteitenkabinet langskomt. Tarr is een meester in het creëren van een melancholische sfeer waarin de personages ronddolen, als zielen die geen eigen wil lijken te hebben. Met een voortdurend verrassende cameravoering, waarin hij met lange takes werkt die tegelijkertijd vol spanning zitten, schept Tarr een wereld waarin alles mogelijk lijkt.

Het verzamelprogramma Shorts: Lust for Life was een allegaartje met een enkele uitschieter. Het hilarische Synesthesia (Terri Timely, 2009) bijvoorbeeld, met een tafel vol groente waaruit geluiden opstijgen, een krant die verwerkt wordt tot hoofdgerecht en een muziekinstallatie die geluid uitspuugt in allerlei plantaardige en dierlijke vormen. Het Franse Naufrage (Clorinde Durand, 2008) een gestileerd slow-motionballet van kantoormedewerkers, deed denken aan de fameuze Men in the Cities-serie van Robert Longo, die de zakelijke jaren tachtig becommentarieerde door scherpgeklede zakenlui te vangen in een verwrongen pose, alsof ze een dodendans uitvoerden. Naufrage is op te vatten als moderne versie van Longo’s serie. Pursuit is een glamoureuze variant op de shootout onder de tafel uit Die Hard. Ook OOOM: Out Of Our Minds (2010) muzikante Melissa Auf der Maur en filmmaker Tony Stone als geslaagd, al overtuigden vooral de muziek en de hyperrealistische beelden. De film doet uitzien naar een nieuw project van het duo.

Tegenstrijdige emoties

The Scouting Book for Boys
Tom Harper • VK, 2009

David en Emily, beiden veertien jaar, zijn altijd bij elkaar. Als zelfverkozen ‘broer en zus’ zwerven ze langs de Engelse kust bij Norfolk, waaraan het woonwagenkamp ligt waar ze wonen. Ze komen echter op een leeftijd waarop de hormonen beginnen op te spelen. Voor David is Emily de enige vrouw die er is, al is hij erg in de war over zijn gevoelens voor haar. Emily heeft haar zinnen echter op iemand anders gezet. Haar romantische gevoelens voor beveiligingsmedewerker Steve botsen hard met die van David, maar als Emily op de vlucht slaat, is hij de enige die weet waar ze zit. De grote kracht van The Scouting Book for Boys is de ijzersterke rol van Thomas Turgoose als David. Turgoose, die een paar jaar geleden debuteerde in This Is England, verandert in alle hectiek zijn blik nauwelijks. Die bestaat altijd uit een mengeling van kwelling en onzekerheid, maar daarin weet hij een wereld van tegenstrijdige emoties op te roepen. Hij liegt dat bij barst als hij tegen iedereen zegt dat hij nergens van weet, maar het is hem niet aan te zien. Tegelijkertijd is hij ook erg in de war over de hele toestand. Hij wil zijn maatje terug en is bereid om alles te doen wat nodig is om dat te bereiken. Met alle gevolgen van dien.
Terug naar boven

Lange schaduwen

Beautiful Kate
Rachel Ward • Australië, 2009

De veertigjarige Ned rijdt bij de start van Beautiful Kate met zijn veel jongere vriendin door de Australische outback, op weg naar zijn ouderlijk huis, waar hij al ruim twintig jaar niet is geweest. Zijn vader ligt op sterven, en hij kan niet meer onder een bezoek uit. De oude man is verbitterd over de lange afwezigheid van zijn zoon en wil antwoord van Ned over wat er tijdens die zomer van zo lang geleden is gebeurd. Neds tweelingzus Kate kwam om het leven toen ze door haar andere broer Andy naar huis werd gereden na een feest. Uit wroeging over haar dood hangt Andy zich op. Ned heeft het zijn vader altijd verweten, maar hij weet ook dat er iets aan de hand was tussen hem en Kate dat een zwarte schaduw op de familie wierp. In een serie flashbacks wordt uit de doeken gedaan wat er is gebeurd. Kate is inderdaad beautiful, maar ze was ook een meisje die in een eigen wereld leefde en geen last had van morele grenzen. De film verweeft op sterke wijze heden en verleden als Ned door probeert te dringen tot zijn bedlegerige vader. Ruwe bolster Bryan Brown maakt er een mooie rol van. Maar het wordt nooit duidelijk waarom Ned zo de pik op hem had. Daardoor ontbreekt het de film aan een echt emotioneel hart. Voor de rest is Beautiful Kate een geslaagde variant op die films waarin familietragedies lange schaduwen werpen op de betrokkenen.
Terug naar boven

De tragiek van het ouder worden

That Evening Sun
Scott Teems • VS, 2009

Abner Meecham is tachtig en slijt zijn dagen in een tehuis. Hij is er echter niet gelukkig en besluit te vertrekken, terug naar zijn eigen boerderij op het platteland van Tennessee. Maar de plek waar hij zijn hele leven gewoond heeft blijkt verhuurd te zijn aan familierivaal Lonzo Choat, door zijn zoon. In de ogen van Abner is Lonzo een nietsnut van een man die niet over de capaciteiten beschikt om een boerderij te runnen. Hij verschanst zich in de blokhut naast het huis en houdt vanaf daar alles in de gaten. Hal Holbrook perst er in That Evening Sun op zijn oude dag wederom een mooie rol uit, iets dat hij een paar jaar geleden al deed in Into the Wild. In de conversaties met zijn oude vriend Thurl Chessor (een heerlijke rol van oudgediende Barry Corbin) ligt de kern van deze warme film: de tragiek van het ouder worden en het verlies aan gezag en toegevoegde waarde die daarmee gepaard gaan.
Terug naar boven

Fraudulente hedonisten

I Love You Phillip Morris
Glenn Ficarra & John Requa • VS, 2009

In I Love You Phillip Morris besluit Steve Russell (Jim Carrey), na jaren een sociaal geaccepteerd leven met vrouw en kind geleid te hebben, vol te gaan voor zijn onderdrukte homoseksuele gevoelens. Hij meet zich een uitbundige gay lifestyle aan, die hij echter alleen vol kan houden met zwendel en fraude. Als hij daarvoor in de gevangenis belandt, ontmoet hij de zachtzinnige Phillip Morris, die de liefde van zijn leven blijkt te zijn. Er was in de VS wat gedoe rond de productie van deze film omdat die gewoon ‘too gay‘ zou zijn. Dat geldt voor Jim Carrey in ieder geval. Hij laat wederom een groot gebrek aan controle zien in zijn rol, waardoor het moeilijk is zijn personage serieus te nemen. Ewan McGregor is wel erg sterk als de lieve Phillip, die in de ruwe gevangeniswereld op zoek gaat naar geborgenheid en ook daarbuiten bescherming nodig heeft. I Love You Phillip Morris schippert voortdurend tussen liefdesdrama en komedie en komt die splitsing nooit te boven. Carrey en McGregor weten weliswaar regelmatig te emotioneren met hun liefde voor elkaar, maar uiteindelijk is de film wederom een voorbeeld van de manier waarop homo’s gezien worden in Hollywood: fraudulente hedonisten die niet in de maatschappij passen en waarom je vooral moet lachen.
Terug naar boven

Gewetenswroeging

Police, Adjective (Politist, adjectiv)
Corneliu Porumboiu • Romenië, 2009

Cristi is een rechercheur die al dagen bezig is een aantal scholieren te schaduwen. Ze roken hasjiesj en dat is in Roemenië verboden. Cristi is vooral geïnteresseerd in hun leverancier, maar het lukt het hem niet die te identificeren. Dan wordt hij door zijn meerderen onder druk gezet om in het groepje te infiltreren. Ze willen snel resultaat, en als de dealer niet gepakt kan worden, kan Cristi de rest arresteren. Ze overtreden immers de wet. Cristi krijgt echter last van zijn geweten: als de jongeren in de gevangenis belanden, heeft dat grote gevolgen voor hun toekomst. Regisseur Corneliu Porumboiu haalt in Police, Adjective alle glamour uit het politiewerk. Hij laat zien dat je de bureaucratische regels van het oude regime niet zomaar weg krijgt. Doordat hij het tijdrovende en saaie werk van Cristi vrijwel realtime toont, raak je als kijker bijna in een trance. Daardoor dringt het belang van de twee cruciale lange conversaties, tussen Cristi en zijn vriendin en tussen hem en de hoofdinspecteur, maar langzaam door. Poromboiu zet hierin de spanning tussen de ratio en emotie op scherp. Cristi’s gewetenswroeging lijkt niet bestand tegen de kille logica, vergelijkbaar met die van de aborteur in 4 maanden, 3 weken en 2 dagen (niet geheel toevallig ook een rol van Vlad Ivanov), van zijn meerdere. Volgens hem moet Cristi slechts de wet volgen. Maar een mens is ook gevoelig voor moraal, ethiek en symboliek, zegt Poromboiu. Die elementen zijn nooit uit te schakelen, en daardoor wordt het dagelijkse werk van de gezagshandhavers een voortdurende strijd tussen hoofd en hart.
Terug naar boven

Schone schijn

Three Days with the Family (Tres dies amb la família)
Mar Coll • Spanje, 2009

Léa probeert voortdurend contact te krijgen met haar vriendje als ze op terugreis is van Toulouse naar haar Catalaanse geboortestad. Dat lukt echter maar niet en ze is de eerste dagen dan ook nauwelijks aanspreekbaar. Ze is teruggekomen voor de begrafenis van haar opa en de hele familie is bij elkaar in het rouwcentrum. In Three Days with the Family maakt de dood van de pater familias van alles los bij broers, zussen en kleinkinderen. Tijdens de drie dagen dat ze thuis is, blijkt echter dat vooral Léa is veranderd. De dood van een familielid en de katalysator die die vormt voor het uiten van lang verzwegen gevoelens, is niet echt een origineel gegeven voor een film, en de inzichten die hier opgedaan worden zijn heel universeel. Iedereen is verantwoordelijk voor zijn eigen keuzes, diegenen die het dichtst bij je staan doen je het meest pijn, zelfs in de dood is de schone schijn belangrijk en fouten worden door elke generatie gemaakt, steeds opnieuw. Maar de manier waarop het hier gedaan wordt, is sterk.
Terug naar boven

Amuserende tegenvaller

Soul Kitchen
Fatih Akin • Duitsland, 2009

De broers Kazantsakis zijn flamboyant, maar ook chaotisch en hebben lak aan gezag. Terwijl Illias een tijd de gevangenis in gaat, probeert Zinos in een aftandse loods een restaurant te runnen. Dan komt Illias met het verzoek om een baantje om zo geregeld verlof te kunnen krijgen. Een restaurant als achtergrond en als metafoor voor problematische relaties en te leren levenslessen is niet origineel, maar kan, mits goed gedaan, voor boeiende cinema zorgen. Denk bijvoorbeeld aan Estômago en La graine et le mulet, waarin de gerechten mensen binden maar ook uit elkaar drijven, en waar het drama altijd op de loer ligt. Soul Kitchen is echter veel meer een amuserende film met een dramatisch voorspelbare lijn en de diepgang van de snacks die Zinos aan het begin serveert. Een Duitse variant op Het Schnitzelparadijs, zou je kunnen zeggen, en dat mag toch gerust een tegenvaller heten van regisseur Fatih Akin, de maker van ambitieuze films als Gegen die Wand en Auf der anderen Seite.
Terug naar boven

Sterk debuut

Win/Win
Jaap van Heusden • Nederland, 2010

Ivan is bezeten van cijfers en is dan ook volledig op zijn plaats als analist bij een tradingmaatschappij. Hij ziet patronen in de brij die anderen niet zien, en al snel krijgt hij de kans het te proberen als trader. Hij maakt vliegensvlug progressie, maar mentaal krijgt hij het zwaar. Zeker als een directe collega zelfmoord pleegt. Win/Win combineert de parallelle wereld van het grote geld met de dromerige kijk van de poëtische Ivan, die zoekt naar menselijke warmte in een universum waarin meedogenloos gejaagd wordt op een verzwakte prooi. Hoezeer Ivan ook bezeten is van cijfers, zijn persoon is niet geschikt voor deze wereld. Als hij zijn tradingdashboard moedwillig de financiële vangrail in stuurt, lijkt hij door te draaien, maar zijn reactie is tegelijk de meest authentieke die er mogelijk is. Een sterke eerste speelfilm van Jaap van Heusden (met een mooie hoofdrol van Oscar van Rompay) die doet denken aan Beat, het debuut van David Verbeek.
Terug naar boven