Deel 7 - IFFR 2011 - 8weekly.nl

De sprankeling van Cleo
Somewhere – Spectrum
Sofia Coppola • VS, 2010

Na het overdadige Marie-Antoinette, het onderschatte kostuumdrama dat de doorgaans bejubelde Sofia Coppola op veel kritiek kwam te staan, besloot de dochter van Francis Ford Coppola met haar volgende film terug te gaan naar de kleine verhalen waarmee ze een lieveling van het internationale bioscooppubliek werd. Somewhere speelt zich net als haar grootste succes Lost in Translation af in een hotel, het iconische Chateau Marmont in Los Angeles, en ook thematisch hebben de twee films veel overeenkomsten.

Somewhere, op het Filmfestival van Venetië bekroond met de Gouden Leeuw, gaat over de Amerikaanse filmster Johnny Marco, die in een hotel woont en zijn dagen slijt met drugs, drank en strippers. Hij realiseert zich echter pas hoe leeg zijn leven is als hij (noodgedwongen) een paar dagen moet doorbrengen met zijn 11-jarige dochter Cleo. Somewhere heeft een nogal traag begin, waarin Coppola in een aantal repetitieve scènes laat zien hoe inhoudsloos het leven van Johnny is en daarbij de Amerikaanse entertainmentindustrie op geestige wijze parodieert. De film begint echter pas te sprankelen met de introductie van Cleo, gespeeld door de uitstekende Elle Fanning, die definitief bewijst veel meer in huis te hebben dan haar oudere (en bekendere) zus Dakota. Coppola laat door middel van trefzekere scènes zien hoe de relatie tussen vader en dochter zich ontwikkelt en schetst daarmee een buitengewoon geloofwaardige familiedynamiek die op den duur zelfs weet te ontroeren.

Net als in Lost in Translation is het echter vooral de sfeer waarmee Coppola indruk maakt. Zo gek veel gebeurt er namelijk niet in Somewhere; het zijn vooral de mooie plaatjes en de fraaie soundtrack waarmee Coppola haar publiek inpakt. Je gaat dan ook graag mee in het lome tempo van Somewhere, een film die weliswaar wat urgentie mist en geen echte stap voorwaarts betekent in het oeuvre van Coppola, maar wel altijd vermakelijk en komisch blijft, een verademing tussen alle zware drama’s op het filmfestival. (Arman Avsaroglu)
Terug naar boven | Deze film op site IFFR

Choose life

Curling – Spectrum
Denis Côté • Canada, 2010

Emmanuel Bilodeau, de hoofdrolspeler van Curling, is een ster in Quebec. Nu is dat uiteraard nogal relatief, in Europa en de VS zal nauwelijks iemand van hem gehoord hebben, maar in het Franstalige deel van Canada gaan de mensen voor de acteur naar de bioscoop. Vandaar dat regisseur Denis Côté de gok wel aandurfde toen Bilodeau voorstelde om zijn eigen dochter te casten in de rol van Julyvonne, de dochter van de zwijgzame en teruggetrokken Jean-Francois Sauvageau in Curling. Bilodeaus bekendheid zou wel bezoekers trekken en voor Côté was de stap om zijn oorspronkelijke scenario aan te passen van een acht- naar een twaalfjarig meisje, een kleine.

Jean-Francois en Julyvonne wonen in een afgelegen huis, ergens buiten Montreal. Moeder is nergens te bekennen, al wordt gesuggereerd dat de vrouw die ze halverwege de film opzoeken in de gevangenis (inrichting?) die status heeft. Vader is onderhoudsmonteur in een bowlingcentrum en heeft een tweede baan als schoonmaker bij een motelcomplex. Bilodeau praat niet of nauwelijks, heeft zo goed als geen sociale contacten en zijn dochter doet hem daarin na. Ze gaat niet naar school omdat vader bang is voor wat er daar met haar kan gebeuren. Halfslachtig probeert hij haar zelf wat bij te brengen, maar het is duidelijk dat dit een onhoudbare situatie is. De sport uit de titel komt slechts kort aan bod, als Bilodeau een keer meedoet met een groepje dat hem daartoe aanspoort. Hoe kort de scènes in de ijshal ook duren, duidelijk is dat hij het daar naar zijn zin heeft. De glimlach zegt veel over het gemis aan menselijk contact en simpel plezier dat vader en dochter dagelijks doorstaan.

Curling gaat over mensen die niet weten hoe dat moet, leven. Jean-Francois onttrekt zich er zoveel mogelijk aan, maar daardoor draait hij zichzelf en zijn dochter langzaam de vernieling in. Côté biedt een lichtere noot in de scenes op de bowlingbaan met de baas van Jean-Francois en hun excentrieke nieuwe collega. Zoals te verwachten was voelt de band tussen vader en dochter heel natuurlijk aan, en in de interactie tussen die twee is de film op z’n sterkst. De regisseur laat beiden een confrontatie aan gaan met de dood, als een katalysator om ze te doen beseffen dat ze voor het leven moet kiezen. En uiteindelijk gebeurt dat ook, zij het voorzichtig. (Erik Kersten)
Terug naar boven | Deze film op site IFFR

Zes uur durende raamvertelling

Mystérios de Lisboa – Spectrum
Raoul Ruiz • Portugal/Frankrijk, 2010

De langste film op het IFFR dit jaar was ongetwijfeld Mystérios de Lisboa, een zes uur durende miniserie die op het festival in een ruk werd vertoond. De film, die afgelopen jaar werd uitgeroepen tot beste Franse productie van het jaar, is afkomstig van de Portugese veteraan Raoul Ruiz, aan wie in 2004 nog een retrospectief werd gewijd in Rotterdam.

Mystérios de Lisboa is gebaseerd op een boek van Camilo Castelo Branco, en gaat over een weesjongen op een katholieke school in Lissabon. Althans, je denkt dat de film daarover gaat, maar dat is Ruiz allemaal veel te beperkt. Het verhaal van de jongen loopt al snel over in dat van zijn moeder, een ongelukkige gravin, en dat weer in het verhaal van de graaf waarmee ze getrouwd is. In elke aflevering introduceert Ruiz een aantal nieuwe personages die middels een uitgebreide raamvertelling hun levensverhaal uit de doeken doen, iets dan op den duur vermoeiend begint te werken. Na vier afleveringen begint Mystérios de Lisboa dan ook meer aan te voelen als een legpuzzel dan een speelfilm. Wat is nu weer de relevantie van dit personage en wat heeft hij/zij te maken met de rest van dit verhaal? Het is een puzzel die op televisie wellicht beter uit de verf komt dan op het witte doek, omdat het niet eenvoudig is de concentratie die voor het volledig begrijpen van dit epos nodig is, zes achtereenvolgende uren op te brengen.

Toch herbergt Mystérios de Lisboa een aantal elementen die de film wel degelijk bioscoopwaardig maken. Met name het zeer inventieve camerawerk is opmerkelijk en fascinerend om te aanschouwen. Elk shot is op zichzelf al een schitterende compositie en het excessief gebruik van tracking shots geeft de film een episch gevoel dat past bij het ambitieuze verhaal. Helaas was er bij de vertoning van de laatste twee delen van de film op het IFFR wel iets mis met het kleurenfilter, waardoor de kijkervaring niet helemaal optimaal was. (Arman Avsaroglu)
Terug naar boven | Deze film op site IFFR

De anatomie van een relatie

Blue Valentine – Spectrum
Derek Cianfrance VS, 2010

Na zijn debuut Brother Tied (1998) heeft Derek Cianfrance zich vooral gericht op het maken van korte films en tv-documentaires. Twaalf jaar later komt hij met zijn tweede speelfilm op de proppen, met twee klinkende namen: Michelle Williams (ook te zien in Meek’s Cutoff van Kelly Reichardt) en Ryan Gosling (Lars and the Real Girl, Half Nelson). Het is een film over twee mensen die innig verliefd op elkaar waren, maar jaren later vastzitten in een uitgeblust huwelijk.

Cindy en Dean zijn getrouwd en hebben een dochtertje. Het lijkt een normaal gezin, maar al snel wordt het gemis aan liefde duidelijk. Wanneer hun dochtertje uit logeren gaat bij haar opa, besluit Dean een kamer te boeken in een motel. Hiermee poogt hij hun huwelijk weer nieuw leven in te blazen en uit de ontstane sleur te geraken. Via flashbacks wordt teruggeblikt op hoe de twee elkaar leerden kennen, verliefd werden en hun liefde voor elkaar op pijnlijke wijze wegebt. Een relatie die eerst spannend en liefdevol is en vervolgens vervalt tot een lege huls is een veelgebruikt thema in films. In Ozons 5×2 wordt een uitgebluste liefde in omgekeerde volgorde getoond: van het moment dat het stel uit elkaar gaat tot ze elkaar leren kennen. In Bad Timing van Nicolas Roeg blijft ook weinig over van de passionele verhouding die de hoofdpersonen eens hadden.

In Blue Valentine wordt de splitsing minder destructief, maar net zo pijnlijk getoond. Williams en Gosling zetten de passie en leegheid die uiteindelijk overblijft overtuigend neer. Vooral de scènes waarin ze elkaar leren kennen zijn mooi: ze lijken een basis te vormen van een liefde die nooit meer over gaat. Dat dit wel gebeurt, maakt van Blue Valentine een aangrijpende ervaring. De sferische soundtrack van de Amerikaanse band Grizzly Bear vult de film goed aan. (Suzan Groothuis)
Terug naar boven | Deze film op site IFFR

Vluchten van tradities

Majority – Bright Future
Seren Yüce • Turkije, 2010

Mertkan, wiens vader een bouwbedrijf heeft, is een verveelde jongen die zijn tijd voornamelijk doorbrengt met het rijden in zijn vaders auto en uitgaan. Hoewel hij plannen heeft om te studeren, ziet zijn vader een andere toekomst voor hem: het leger in en dan het bouwbedrijf overnemen. Dan ontmoet Mertkan de Koerdische Gül. Zij werkt in een café en met haar verdiende geld bekostigt ze haar studie. Maar er speelt meer: omdat studeren niet past binnen het rolpatroon van de vrouw is ze van huis weggevlucht. De twee krijgen een relatie. Wanneer Gül haar intrede doet in Mertkans familie ontstaat er al snel weerstand. Mertkan wordt door zijn vader gedwongen haar op te geven en richting te geven aan zijn toekomst.

De film speelt zich af in Istanbul, een stad met zowel Westerse, moderne invloeden als traditionele normen en waarden. Die discrepantie vormt de spil van Majority. Mertkan en Gül willen op hun manier richting geven aan hun leven. Gül heeft haar keuze al gemaakt, maar leeft niet in vrijheid: het opkomen voor haar dromen en idealen, in een maatschappij gedomineerd door mannen, brengt grote risico’s met zich mee. Mertkan is nog zoekende maar lijkt geen keuze te hebben: zijn dominante vader heeft alles al voor hem uitgestippeld.

Met kritisch oog voor verhoudingen, rolpatronen en tradities toont Yüce Mertkans familie. Een clichébeeld wordt het gelukkig nergens, dankzij subtiel opgebouwde scènes. Zijn vader heeft het thuis voor het zeggen, maar zijn invloed is ook buiten het gezin merkbaar. Zo spreekt een vriend Mertkan aan op zijn plannen om te gaan studeren. Val je vader niet af, is zijn boodschap. De passiviteit van Mertkan, die naarmate de film vordert groeit, is gevoed door zijn ouders. Zijn vader knapt zijn misstappen op en zijn moeder slooft zich voor hem uit. Er zijn vastomlijnde rollen waar geen ontsnapping uit mogelijk lijkt. Zelfs over de liefde heeft zijn vader een duidelijk standpunt: een Koerdische is niets, dus zorg dat je van haar afkomt. Die vicieuze cirkel van willen kiezen en niets te kiezen hebben is mooi weergegeven. Met zijn debuut slaagt Yüce er in een scherp beeld te geven van de huidige Turkse maatschappij, waar tradities en modernisering elkaar kruisen en voor verdeeldheid zorgen. (Suzan Groothuis)
Terug naar boven | Deze film op site IFFR

Arbeid adelt

Quality Control – Spectrum
Kevin Jerome Everson • VS, 2011

Volgens regisseur Kevin Jerome Everson is het tonen van arbeid een taboe in de Amerikaanse cinema. Voor hem een reden om met zijn film Quality Control zijn camera in statische en lange shots te richten op de arbeiders van een grote stomerij in het zuiden van de Verenigde Staten. De film bestaat uit een paar segmenten, waar mensen te zien zijn die bezig zijn met productiewerk. Daarmee is Quality Control een experimentele registratie die een mate van objectiviteit probeert na te streven en niet geïnteresseerd is in het vertellen van een verhaal. Het tempo van de herhalende handelingen krijgt na verloop van tijd iets Zen-achtigs, maar dat de verveling toeslaat is onvermijdelijk. Everson weet zo het gevoel achter simpele en geestdodende arbeid wel goed over te brengen, maar dit zal voor de meeste toeschouwers niet zijn wat ze in een film zoeken. (George Vermij)
Terug naar boven | Deze film op site IFFR