Deel 1 - Nederlands Film Festival 2009

Inhoud: Tramontana | Alles stroomt | One Night Stand – Johnny Bingo | Erwin Olaf, On Beauty and Fall |

Gekmakende Spaanse wind

Tramontana – Gouden Kalf Competitie
Ramón Gieling, 2009

Vier oude mannen in het Noord-Spaanse dorp Cadaqués reconstrueren tijdens het dominospel de liefdesgeschiedenis van de oude Pepet Tremolls en de achttienjarige Rosa Campos de Amor, jaren geleden. Pleegde Pepet zelfmoord vanwege zijn liefde voor Rosa? Werd hij vermoord? Of was het de gekmakende wind die ’s winters langs de Spaanse kust raast, de tramontana, die hem tot zijn daad bracht?

Tramontana van de Nederlandse Ramón Gieling (Johan Cruijff, En un momento dado) speelt zich af tegen de achtergrond van Franco’s dictatuur. De raamvertelling geeft Gieling de mogelijkheid om feit en fictie, droom en werkelijkheid te mixen. Het resultaat heeft wel iets weg van de films van Julio Médem, de kunst van Salvador Dalí of de verhalen van Gabriel Garcia Márquez. Naar de laatste twee wordt nadrukkelijk verwezen in de film. Dalí kwam op het lumineuze idee om een gat in zijn doodskist te laten zagen, zodat hij ook na zijn dood de hand van zijn geliefde vast kon houden. Dat is ook de wens van Pepet en Rosa. Surrealistische scènes, zoals die waarin een dorpeling met een boom trouwt, ademen het magisch realisme van Garcia Márquez uit. Met de films van Médem ten slotte heeft Tramontana de cirkelvormige bewegingen van het plot en de nadruk op het sensuele gemeen. Yohanna Cobo, bekend uit Volver van Pedro Almodovar, maakt de mannen uit het dorp gek met een mengeling van uitgekooktheid en naïviteit. Is ze een onschuldig meisje of een berekenende feeks?

Alle mooie vergelijkingen ten spijt doet de openingsfilm van het Nederlands Film Festival 2009 toch onder voor zijn voorbeelden. Cadaqués is ongetwijfeld nog nooit zo idyllisch in beeld gebracht, en de soundtrack is prachtig, maar het verhaal weet niet de volle honderd minuten te boeien. Langzamerhand wordt het niet zozeer de vraag wàt er nu eigenlijk in het dorp gebeurd is, als wel of we daar überhaupt nog achterkomen. Op het moment dat het antwoord op die vraag de kijker eigenlijk koud laat, heb je als filmmaker toch iets niet goed gedaan.
Terug naar boven | Deze film op site NFF

Intiem portret van moeder en zoon

Alles stroomt – Gouden Kalf Competitie
Danyael Sugawara, 2009

Alles stroomt zou wel eens de beste Nederlandse film van dit jaar kunnen zijn. Het regiedebuut van Danyael Sugawara, die hiervoor enkele korte films en tv-commercials regisseerde, weet precies de juiste toon te raken. Het intieme portret van een moeder en een zoon brengt menigeen aan het huilen, en toch is het nooit sentimenteel.

Damiaan (Wieger Windhorst) is net klaar met zijn middelbare school als zijn moeder Aleid (Anneke Blok) een leuke binnenvaartschipper ontmoet. Damiaan verhuist naar een kraakpand, terwijl Aleid haar intrek neemt op het schip van haar nieuwe vriend. Beiden worstelen ze met hun nieuwe leven, maar het lijkt te laat om terug te keren naar de oude situatie. Alles verandert immers, niets blijft ooit hetzelfde.

Voor het scenario, dat Sugawara samen met Marieke van der Pol schreef, putte hij uit zijn eigen herinneringen aan de tijd dat hij overhaast het ouderlijk huis verliet. Van der Pol op haar beurt wist nog precies hoe ze zich voelde toen haar dochter op kamers ging. De samenwerking resulteert in een bijzonder realistisch portret van een moeder en een zoon met een hechte band en de nodige ruzies van dien. De dialogen zijn bijzonder sterk en worden door de acteurs overtuigend gebracht. Geen enkele zin klinkt onnatuurlijk. Na haar ontroerende rol in Alles is liefde excelleert Anneke Blok opnieuw. De tweeëntwintigjarige Wieger Windhorst doet nauwelijks voor haar onder. Hij maakt van zijn personage een geloofwaardige puber, met alle tegenstrijdige gevoelens die daarbij horen.

Water speelt een centrale rol in Alles stroomt, dan weer als het decor van een voorzichtige nieuwe liefde, dan weer als een metafoor voor de eenzaamheid. Het getuigt wel van hoofdstedelijke arrogantie om te veronderstellen dat de begrippen ‘Noord’ en ‘De Rietveld’ verder geen uitleg behoeven, maar dat is dan ook het enige smet op deze huiveringwekkend mooie film.
Terug naar boven | Deze film op site NFF

Parodie op een neger

One Night Stand IV – Johnny Bingo – Gouden Kalf Competitie
Hesdy Lonwijk, 2009

Johnny is dagelijks te vinden in de bingohal, waar hij de nummers voorleest en het publiek vermaakt met flauwe grappen. Hij woont met zijn moeder in een kleine flat in de Bijlmer. Geld is er niet. Het is zijn droom om zijn oude dag, en liefst ook al zijn jonge dag, in hun geboorteland Suriname door te brengen. Als hij een manier verzint om de jackpot te innen, lijken zijn kansen te keren. Hij moet alleen nog even besluiten wie hij als compagnon bij zijn plan betrekt: zijn moeder, of toch maar de vrouw die zijn hart sneller doet kloppen?

Johnny Bingo is één van de negen ‘One Night Stands’ van 2009. Dit samenwerkingsproject van omroepen en fondsen biedt veelbelovende nieuwe regisseurs en scenarioschrijvers de kans om een film van veertig minuten te maken. Het verhaal blinkt uit in voorspelbaarheid en de bijrollen zijn soms ronduit beroerd geacteerd, maar Kenneth Herdigein maakt van zijn personage zo’n onverbeterlijke charmante player (‘Je bent een parodie op een neger, weet je’, wordt hem op een gegeven moment toegesnauwd) dat je desondanks niet afhaakt. Ook is het illegale bingocircuit in al zijn triestheid mooi in beeld gebracht. Bingobussen brengen avond aan avond bejaarde Surinamers uit het hele land naar een lelijk zaaltje, waar ze verbeten nummers wegstrepen op vele kaarten tegelijk. Bingo is eerder een verslaving dan een hobby, zo maakt Hesdy Lonwijk wel duidelijk.
Terug naar boven | Deze film op site NFF

Ouder worden, aftakelen, sterven

Erwin Olaf, On Beauty and Fall – Gouden Kalf Competitie
Michiel van Erp, 2009

Michiel van Erp staat vooral bekend om zijn droogkomische documentaires, waarin het onderwerp zichzelf vaak ongemerkt belachelijk maakt. Het is even schrikken dus als Van Erp de sympathieke Erwin Olaf voor zijn camera vraagt. Gelukkig blijkt de regisseur ook gecharmeerd van de lange fotograaf. De documentaire Erwin Olaf, On Beauty and Fall is een registratie van de herfst van 2008, waarin Olaf keihard werkt en daarnaast in het buitenland stad en land afreist om zijn werk te promoten. Dat eist zijn tol, vooral omdat hij lijdt aan longemfyseem, waardoor hij zich eigenlijk niet te veel mag inspannen. De dokter heeft hem gevraagd om terug te schakelen van de vijfde naar de derde versnelling, maar Olaf versnelt juist naar de zevende, zo stelt hij zelf.

Iets van de ‘oude’ Van Erp is terug te vinden in de interviews met verzamelaars van Olafs werk. Tout bekend Nederland blijkt de dwergen met erecties en de bebloede modellen aan de muur te hebben hangen. De opwinding die Olaf bij anderen oproept, blijkt hem zelf nauwelijks te beïnvloeden. Nuchter en een beetje verlegen ondergaat hij alle drukte. De ambitie om in het buitenland door te breken en het besef dat het uiteindelijk allemaal nergens over gaat, strijden in de film om voorrang.

Mooi zijn de scènes waarin de fotograaf zijn jeugdvriend en zijn moeder opzoekt. De jeugdvriend heeft eveneens longemfyseem, maar dan in een vergevorderd stadium. ‘Roeland is mijn voorland, qua longemfyseem dan’, merkt Olaf op. Ook ontroerend: moeder en zoon struinen door het tuincentrum. Zijn moeder biedt aan om het plantje te kopen dat Olaf (rijk en beroemd, Amsterdams appartement bijna afbetaald) mooi vindt. De sterke band tussen moeder en zoon loopt als een rode draad door de film. Maar het thema is verval: ouder worden, aftakeling, en ten slotte sterven. Van Erp vraagt dóór, zonder het bekende venijn in de staart, en weet Olaf ontroerende uitspraken te ontfutselen. Het is alsof je naar een tweegesprek tussen oude vrienden kijkt. Wie weet is dat ook wel zo, maar dan komt het de film alleen maar ten goede.
Terug naar boven | Deze film op site NFF