Wilt keert terug
Tom Sharpe wordt gezien als een schrijver die de klucht tot in de puntjes beheerst. Als geen ander weet hij alledaagse gebeurtenissen op te blazen tot lachwekkende proporties. Ter ere van het verschijnen van het vierde deel van diens Wilt– reeks heeft uitgeverij Harmonie deze hele serie opnieuw uitgegeven in een Nederlandse vertaling door Wiebe Buddingh.
~
Vast stramien
Op dit punt begint de reeks. Hoewel de personages wat ouder worden en de carrière van de hoofdpersoon zich ontwikkelt, wordt er in de hele serie niet gemorreld aan deze basissituatie. In elk van de vier delen ontvouwt zich binnen dit kader een verhaal volgens een vast, kluchtig stramien. Wilt is ontevreden met zijn baan, zijn huwelijk, zijn kinderen, zijn leven. Hij fantaseert over de mogelijke manieren om deze sleur te doorbreken en voert deze fantasieën steeds net iets te ver door, waardoor hij zichzelf iedere keer weer ongelooflijk in de nesten werkt.
Wat volgt is een komisch bedoelde reeks van misverstanden, miscommunicaties, vermissingen en persoonsverwisselingen, waarbij altijd dezelfde politieman betrokken is. Aan het eind daarvan wacht, naast de ontknoping van de plot, een hereniging tussen man en vrouw. Steevast komen ze tot het besef dat het leven samen zo slecht nog niet is, en dat hij eigenlijk best een goede echtgenoot is en zij toch best een bijzondere vrouw. En natuurlijk volgt altijd een cliffhanger die vooruitwijst naar nog te schrijven avonturen. Zo eindigt deel twee met een scène in de chique wijk waar de Wilts gaan wonen nu Henry eindelijk promotie heeft gemaakt. De onheilspellende laatste zin is dan:
Terwijl hij naar de kroeg liep, kreeg Wilt plotseling medelijden met zijn nieuwe buren. Die hadden er geen idee van wat hen te wachten stond.
Onderbroekenlol
In het eerste deel werken de komische situaties waarin hoofdpersoon Wilt verzeild raakt nog behoorlijk op de lachspieren van de lezer. De grappen zijn grof en hard, de verwikkelingen zijn niet overdreven gecompliceerd en de misverstanden rond Wilts plannen om zijn vrouw te vermoorden zijn net geloofwaardig genoeg om de lezer te laten meeleven met het lot van de verwarde en gefrustreerde Henry Wilt.
Nadat zich op een feestje bij de buren een aantal genante scènes hebben afgespeeld tussen een dronken Wilt en een opblaaspop, besluit zijn vrouw Eva een adempauze te nemen en een paar dagen met de buren in kwestie te gaan varen. Henry broedt zijn moordplan ondertussen verder uit en besluit te oefenen met behulp van de gewraakte opblaaspop. Hij verkleedt haar met een pruik en een aantal van Eva’s kledingstukken en dumpt haar ’s nachts in een bouwput op het terrein van de technische school. Natuurlijk komt dit de volgende ochtend al uit en wordt Wilt al snel verdacht van de moord op zijn vrouw, die immers onvindbaar is omdat ze onopgemerkt samen met haar buren is vertrokken voor een boottochtje.
Sharpe maakt de belofte op de kaft zonder meer waar: hij maakt zijn lezers hardop aan het lachen. Regelmatig komen grappen voorbij als:
De boot dreef omlaag en de twee oude mannen op het bankje staarden naar Sally. Ze zette haar zonnebril af en keek hen nijdig aan. ‘He, ouwe lullen, scheur niet uit je broek’, zei ze. ‘Hebben jullie nooit eerder een vagina gezien?’
‘Ik heb een keer eerder zo eentje als de jouwe gezien.’ ‘Een keer? Dat geloof ik graag’, zei Sally. ‘Waar?’ ‘Bij een koe die pas gekalfd had’, zei de man en hij spuwde in een bed met geraniums.
Helaas blijft er na de aanvankelijke schaterlach weinig over; de belevenissen van Wilt ontstijgen zelden het niveau van deze nogal puberale onderbroekenlol.
Overdosis
De twee volgende delen zijn vooral meer van het zelfde. In deel twee, Wilts Alternatief, is Henry Wilt inmiddels bevorderd tot hoofd van de sectie kunst en cultuur van de technische hogeschool. Hij raakt ditmaal in de problemen door een Duitse onderhuurster die een communistische extremist blijkt te zijn. In deel drie, Wilt Zit Omhoog, worden zijn kinderen, een vierling, almaar irritanter en komt Wilt bovendien in de problemen doordat een van zijn leerlingen aan een overdosis van de sterk hallucinogene drug PCP overlijdt. Natuurlijk wordt Wilt er van verdacht het spul te verhandelen. Bij het lezen van meerdere delen achtereen wordt pijnlijk duidelijk dat het hier niet om een volwaardige serie gaat; de personages ontwikkelen zich niet wezenlijk en de verhalen kunnen heel goed los van elkaar gelezen worden.
Actualiteit
In deel vier, Wilt is nergens, lijkt Sharpe nieuwe inspiratie op te hebben gedaan. Het taalgebruik is wat vlotter, de verwikkelingen zijn net wat minder voorspelbaar. Er is zelfs sprake van een eenvoudig subplotje over een corrupte politicus en zijn overspelige vrouw.
De belangrijkste reden dat dit deel interessanter is dan de voorgaande zit hem echter in het feit dat de humor actueel is. De eerste twee Wilt boeken schreef Sharpe in 1976, deel drie schreef hij in 1984 en deel vier in 2004. In het eerste deel is heel Ipford in rep en roer omdat Eva Wilt een paar daagjes ertussenuit knijpt. Moeilijk om dan de gedachte te onderdrukken dat ze gewoon haar mobieltje aan zou kunnen zetten. Het idealisme dat mevrouw Wilt ten toon spreidt in de opvoeding van haar kinderen, haar fanatieke pogingen het huishouden te laten draaien op de gassen die opstijgen uit haar bio- organische toilet en haar acties met Moeders Tegen De Bom plaatsen de verhalen onherroepelijk in de context van de jaren zeventig van de twintigste eeuw. In deel vier heeft Eva haar idealisme heel toepasselijk ingeruild voor een puur materialistische doelstelling: een vette erfenis opstrijken om de toekomst van de vierling financieel veilig te stellen. De grappen verwijzen ook naar actuele onderwerpen zoals de acties van het Amerikaanse leger in Afghanistan en internationale drugssmokkel.
Vluchtig
Een klucht is door de simpele plotopbouw en de grote hoeveelheid eendimensionale bijfiguren bij uitstek geschikt als vehikel voor satirisch commentaar op de actualiteit. Dat maakt het echter ook tot een uiterst vluchtig genre. Als met het verstrijken van de tijd de grappen en de verwijzingen hun betekenis beginnen te verliezen, blijft er bar weinig over. Het lezen van de heruitgaven van de Wilt-reeks roept daarom dezelfde gedachte op als het kijken naar de zoveelste rerun van een oude comedyserie op televisie: dit is nergens voor nodig.
Wilt . 275 pagina’s . ISBN 906197514 (11e herziene druk),
Wilts alternatief . 265 pagina’s . ISBN 9061697530 (11e herziene druk),
Wilt zit omhoog . 293 pagina’s . ISBN 9061697522 (6e herziene druk),
Wilt is nergens . 237 pagina’s . ISBN 9061697182 (2e druk)
Tom Sharpe . Uitgeverij De Harmonie . vertaling: Wiebe Buddingh . prijs: €14,95 per stuk (paperback)
