Geslaagde avond, mislukte promotie ‘Sunset Park’

Hoe belicht je als uitgever het boek van een Amerikaanse sterauteur als alle schijnwerpers al gericht staan op Jonathan Franzen? Dat probleem zal uitgeverij De Arbeiderspers gehad hebben bij de lancering van Paul Austers nieuwste roman Sunset Park, in Nederland verschenen op 22 oktober. SLAA organiseerde in samenwerking met de uitgeverij op 27 oktober een avond met enthousiaste lezingen over Austers werk, getiteld ‘Hoe Paul Auster je leven kan veranderen.’
 
SLAA en De Arbeiderspers hadden hun best gedaan een gevarieërd, goed gestroomlijnd programma te brengen. Drie schrijvers – Gustaaf Peek, Christine Otten en Willem Jan Otten – en een voormalig politica – Naïma Azough – spraken zich uit over Austers werk. Daarnaast werden filmfragmenten uit het door Auster geschreven Smoke (1995) vertoond en werd op originele wijze de uitslag van de via Facebook georganiseerde Paul Auster Voorleeswedstrijd gegeven. Presentator Jasper Henderson wist dit alles vlot en professioneel aan elkaar te praten.

Lege stoel

Aan belangstelling voor Auster geen gebrek, zo bleek uit de volle zaal in cultuurcafé De Balie. Auster zelf was er helaas niet, wel keken zijn priemende ogen vanaf een reusachtig scherm de zaal in. Onder dat scherm stond een tafel met een rood boek erop en een rode, lege stoel erachter. Die stoel zou de rest van de avond leeg blijven, als een extra eerbetoon aan de schrijver wiens personages zich vaak onzichtbaar wanen en die ook zelf – zoals Christine Otten later zou zeggen – tijdens het schrijfproces tracht onzichtbaar te worden.

De avond begon Austeriaans: bevreemdend en mysterieus, maar zeker niet onaangenaam. Op een leren bank voor in de zaal zat een jongen (spijkerbroek, gympen, zilveren kettinkje en dito oorring) die plotseling in vlekkeloos Amerikaans-Engels een boeiende passage las uit Austers eerste roman The Invention of Solitude (1982), beginnend en eindigend met de woorden ‘It was. It will never be again.’

‘Die man alleen, dat ben ik’

Austers debuutroman zou gedurende de avond nog vele malen ter sprake komen, beduidend vaker dan zijn meest recente roman. Zo werd de sfeer tamelijk nostalgisch, al vanaf het eerste praatje, van de jonge schrijver en Revisor-redacteur Gustaaf Peek. Peek haalde herinneringen op aan zijn eerste kennismaking met Austers werk, toen hij als 21-jarige na een avond zwaar drinken in de trein van Groningen naar Leiden zat, en Austers City of Glass (1985) het won van de slaap.

De fascinatie voor Auster heeft Peek nooit meer verlaten. Als beginnend auteur vond hij troost in de worstelende, eenzame schrijvers die Auster als personages opvoert. ‘Eenzaamheid is veiligheid in Austers gesloten universum,’ aldus Peek. Eenzaamheid is ook, zo zette hij in zorgvuldig gekozen bewoordingen uiteen, een voorwaarde om te kunnen schrijven. Om goed alleen te kunnen zijn is immers verbeelding nodig. Peek sloot zijn indrukwekkende lofrede af door zich met Auster te vereenzelvigen: ‘Die man alleen, dat is Auster, dat is Peek, dat ben ik.’

Liefdeloos
Zo liefdevol als Peek over Auster sprak, zo weinig waardering kon voormalig politica Naïma Azough voor de schrijver opbrengen. Azough verkondigde meteen openhartig dat ze puur en alleen in opdracht van SLAA een boek van Auster had opengeslagen: ‘U zult het misschien niet geloven, maar dit [Sunset Park] was mijn eerste Auster.’ Azough viel daarmee uit de toon, wat de gevarieerdheid van het programma misschien ten goede kwam, maar wat onmogelijk de bedoeling van de uitgever geweest kon zijn.

Na haar bekentenis leek Azough lichtelijk van slag, net als het publiek, dat had verwacht enkel lofredes op Auster te horen. In een behoorlijk repetitief betoog probeerde Azough één belangrijk punt te maken, namelijk dat Auster in Sunset Park de personages uit het ‘nu’ niet met dezelfde empathie behandelt als de personages uit het verleden. Terwijl Azough het maatschappelijke engagement van Auster in Sunset Park prees, vond ze dat door zijn liefdeloze behandeling van zijn armere personages de ellende van de kredietcrisis niet invoelbaar wordt.

Wanhopige Auster
Ook schrijfster Christine Otten vond Sunset Park ‘zeker niet Austers beste roman’. Maar in tegenstelling tot Azough beschreef ze zich wel als een groot Auster-fan. In haar lezing toonde Otten zo mogelijk nog meer liefde voor Auster dan Peek. Reeds zestien jaar geleden, toen ze aan haar eerste roman werkte, had ze de schrijver willen spreken, zozeer voelde ze zich geraakt door de wijze waarop zijn stem doorklinkt in zijn boeken, ‘alsof hij het verhaal hoogstpersoonlijk in je oor fluistert.’ Ze had hem een brief geschreven, die hij beantwoord had met een persoonlijke verontschuldiging: hij was een nieuwe roman aan het schrijven en tijdens dat proces moest hij zich voor de buitenwereld onzichtbaar maken.

Pas jaren en verschillende romans later zou Otten hem, na de publicatie van Man in the Dark (2008), alsnog te spreken krijgen. Dat gesprek was overweldigend voor Otten, het bevestigde de band die ze al die tijd met Auster had gevoeld. Ze herinnerde zich onder meer dat hij haar had gezegd dat je jezelf alleen kunt vinden als je je durft te verliezen in een ander en dat schrijven een gelijksoortige handeling is. Het verliefde schoolmeisje maakte plaats voor een bezorgde moeder toen Otten bij Sunset Park aanbelandde. In deze laatste roman had ze ‘een wanhopige Auster’ gezien en dat was nieuw voor haar: ‘misschien moet ik hem weer een brief schrijven…’

Vadervormige leegtes en andere ‘platitudes’

De laatste spreker, schrijver Willem Jan Otten, was beduidend minder bekend met het werk van Auster. Hij had Smoke gezien en The Invention of Solitude gelezen, maar daar hield het wel zo’n beetje mee op. Echter, beide werken hadden een diepe indruk op hem achtergelaten. Bij het lezen over de vader-zoon relatie in The Invention of Solitude had hij een schok van herkenning gevoeld.

Otten bracht een intiem maar verwarrend relaas over vadervormige leegtes en zonen die ophouden zoon te zijn zodra ze erachter komen dat elke vader een zoon zoekt. Met zijn charmante gehakkel maakte hij de zaal meerdere malen aan het lachen. Zo ook toen hij na het vertonen van fragmenten uit Smoke op Hendersons vraag of de film niet vol platitudes zit verontwaardigd uitriep: ‘Noem het maar platitudes! Waarom is alles wat waar is gelijk een platitude?!’

Voorleeswedstrijd

Nadat de vier gasten uitgesproken waren, werd via korte filmpjes op het grote scherm de winnaar van de Paul Auster Voorleeswedstrijd bekend gemaakt. Niet geheel verrassend bleek de onbekende jongen die de avond had geopend de winnaar van de voorleeswedstrijd. Deze Yonathan Keren had indruk gemaakt met zijn omineuze filmpje en perfect gekozen fragment uit The inner life of Martin Frost. Hij sloot de avond af door een stuk te lezen uit Sunset Park in de Nederlandse vertaling van Ton Heuvelmans.

Buiten de zaal werd inmiddels het boekenstandje alvast ingericht. Gelukkig had de uitgever eraan gedacht ook eerdere romans van Auster mee te nemen voor de verkoop, want hoe geslaagd de avond in zijn geheel ook was, reclame voor Sunset Park was het absoluut niet.