Vondels klassieker verplaatst naar Afghanistan

Om te beginnen is deze inleiding volstrekt overbodig. Het laat weinig over aan de interpretatie van het publiek, dat overigens ook wel begrijpt dat hier een vergelijking wordt gemaakt met de situatie in Uruzgan. Dit wordt onder meer duidelijk doordat de vijand rondloopt in een modern militair uniform en de mannen van Gijsbrecht regelmatig islamitische rituelen uitvoeren. De voorstelling maakt een interessant punt door de kwestie van een andere kant te belichten. Zo draaide eerst Joost van den Vondel de zaak al om door heer Gijsbreght, betrokken bij de moord op graaf Floris V, als good guy te laten optreden in zijn toneelstuk. De perspectiefwisseling wordt doorgetrokken naar het heden, door de Nederlandse vredesmissie in Afghanistan als vijandig af te beelden. Wanneer de vijand oprukt, worden beelden van Nederlandse soldaten en tanks getoond. De lotgevallen van de oorspronkelijke islamitische bevolking moeten sympathie opwekken. Zij worden overvallen door een stel vreemdelingen dat wel even zal bepalen wat hier gebeurt. Zo kijk je ineens met een heel andere blik naar ‘onze jongens’.

Locatietheater

Theater Nomade voert haar stukken op op bijzondere, historische locaties. Toch is de Martinikerk in Groningen niet de meest geschikte plaats. Hoewel de zuilen, die het koor van de kerk omringen, het geheel iets statigs geven, blijkt de akoestiek voor deze voorstelling juist nadelig te werken. De in zeventiende-eeuws Nederlands gesproken teksten zijn al moeilijker te volgen en de voortdurende echo maakt het nog slechter verstaanbaar. Daarnaast moeten de decorstukken, die tegelijkertijd als filmscherm dienen, met regelmaat verreden worden. De vloer van de Martinikerk bestaat uit niet altijd even gelijk liggende plavuizen met reliëf waardoor het verplaatsen bemoeilijkt wordt en het publiek zich soms meer bezig houdt met de zorg of het allemaal overeind zal blijven staan dan met de inhoud van het toneelstuk. Dat maakt de afwerking een beetje slordig. Omdat er een grote rol is weggelegd voor het woestijnlandschap van Uruzgan draagt het kerkinterieur niet bijzonder veel bij aan de sfeer. Het stuk zou net zo goed, misschien zelfs beter, werken op de (echte) vlakke vloer.

Voorkennis

Een beetje kennis van het verhaal van Gijsbreght van Aemstel is wel nodig om het geheel te kunnen blijven volgen. De onbewerkte theatertekst draagt zeker bij aan de kracht van de voorstelling omdat hierdoor de parallellen tussen heden en verleden waarschijnlijk veel duidelijker naar voren komen dan bij een vertaling. Toch vormt het tegelijkertijd, door de moeilijkheidsgraad, een obstakel voor de gemiddelde kijker. Het stuk is dus voornamelijk bedoeld voor liefhebbers van historische opvoeringen.
De acteurs zijn niet van wereldklasse maar leveren een goede prestatie door deze tragedie van de juiste emoties te voorzien. Daardoor wordt het verhaal werkelijk tot leven gebracht en komt de politieke boodschap des te harder aan. Toch zijn sommige elementen ietwat misplaatst. Zo is de engel Rafael met een burka eerder lachwekkend dan indrukwekkend en worden de Nederlandse soldaten in het vuurgevecht afgebeeld alsof ze het schieten en bommen gooien maar een stoer spelletje vinden, in plaats van een serieuze, uiterste noodzaak. Een kritische blik is zonder meer gewenst, maar dit beeld komt enigszins ongeloofwaardig over.

De parallellen die getrokken worden tussen oorlog in de veertiende eeuw en vandaag de dag zijn interessant en goed doordacht. Het levert politiek geëngageerd theater op maar de theatrale en technische uitvoering zijn nog niet tot in de puntjes verzorgd. Wanneer je hier als liefhebber echter doorheen kunt kijken, is het zeker een voorstelling die iets toevoegt.