De oneindigheid van oorlog

Winterkant is het derde deel van de trilogie Hemel, vagevuur en hel van het Vlaamse theatergezelschap SkaGeN. Het toneelstuk is gebaseerd op Voyage au bout de la nuit van Louis-Ferdinand Céline. In zijn roman voert Céline Bardamu langs Afrika, New York en Detroit terug naar zijn geboortestad Parijs. Nergens kan hij echter de verschrikkingen van zijn oorlogsverleden van zich afschudden.

Zoektocht naar verlossing

In de theaterversie is Bardamu van West-Vlaamse origine, en de vervreemdingen van het stuk worden nog eens versterkt door het prachtige dialect dat de spelers spreken (dat overigens behulpzaam wordt ondertiteld). Vanaf de openingsbeelden waart Bardamu door een wereld waarin de grens tussen realiteit en waanbeeld volledig is vervaagd. Het decor wordt overheerst door gewelddadige fresco’s van de hand van striptekenaar Philip Paquet. Vooral de scènes in het koloniale Afrika doen qua sfeer sterk denken aan Apocalypse now: een delirium van absurde gruwelen dat Bardamu slechts lijdzaam kan ondergaan.

Op zijn zoektocht naar verlossing vindt Bardamu telkens weer zijn medesoldaat Robinson op zijn pad. Deze deserteur heeft in alles de mentaliteit van een huurling. Niet gehinderd door enige gewetenswroeging slaat hij overal een slaatje uit en zo lijkt hij veel beter zijn draai in het leven te vinden dan de getraumatiseerde Bardamu. Het is juist dit cynisme waaraan Bardamu zich niet kan overgeven; wanhopig blijft hij zoeken naar een lichtpuntje in de duisternis, een teken van liefde.

Pareltjes

Het leven trekt als een film aan Bardamu voorbij. Zijn reis wordt op een fragmentarische wijze verteld, alsof de toeschouwer zelf in een koortsdroom gevangen zit. Deze opzet werkt gedeeltelijk: hoewel de naargeestige sfeer goed overkomt, zijn de afzonderlijke scènes slechts door hun toonzetting met elkaar verbonden. Het personage van Bardamu komt niet voldoende uit de verf omdat hij te weinig handelend optreedt. Hij laat zich slechts meevoeren door de stroom van de (al dan niet ingebeelde) gebeurtenissen.

Dit laat onverlet dat er een paar pareltjes van scènes in Winterkant zitten. Vooral als Bruno Vanden Broecke, bekend van De Koe, op het toneel aanwezig is, wordt de voorstelling naar een hoger plan getild. Met zijn geweldige mimiek creëert Vanden Broecke haast in zijn eentje het gruwelijke absurdisme dat de wereld door de ogen van Bardamu zo’n helse plek maakt. Het maakt Winterkant tot een grillige voorstelling, die altijd boeiend is om naar te kijken. Als ‘ontmaskering van de leugen van ons samenleven’ overtuigt de voorstelling echter niet voldoende.

Winterkant van SkaGeN is nog tot en met 28 april in Nederland en Vlaanderen te zien. Klik hier voor meer informatie.