“Mooi los zand”

van het dansgezelschap Rosas nogal kaal en nonchalant, maar schijn bedriegt.

Zeitung is het resultaat van een samenwerking tussen choreografe Anne Teresa De Keersmaeker en pianist Alain Franco. Franco maakte een selectie van werken van Bach, Schönberg en Webern. Van de conventionele muzikale harmonie van Bach naar het twaalftonenstelsel van Schönberg – en zijn leerling Webern – toont Franco een evolutie van de westerse muziek, en daarmee de westerse cultuur. De Keersmaekers choreografie levert commentaar op deze evolutie. Zij vestigt juist de aandacht op het hier en nu – het fysieke lichaam van de dansers bij improvisatie. De geometrie van het menselijke lijf. De muziek belichaamt de verandering, de dans belichaamt het onveranderlijke. Zeitung wil een dialoog vormen tussen deze culturele ontwikkeling van ideeën en het universele menselijke lichaam. De vraag is in hoeverre er echt naar elkaar geluisterd wordt.

Stilte voor de storm

Negen dansers wisselen vaste patronen af met contactimprovisatie en snelle spectaculaire groepsbewegingen. Technisch wordt het loepzuiver en strak uitgevoerd. Ook de passie voor de dans is duidelijk zichtbaar. Net zoals in haar eerdere voorstellingen D’un soir un jour (2006) en Raga for the Rainy Season / A Love Supreme (2005) vormt muziek het fundament van de voorstelling. Van de 33 muziekstukken speelt Alain Franco er een aantal zelf. Zo opent hij de voorstelling met een prachtig stuk van Webern terwijl de dansers hem van de zijkant van het podium gadeslaan. Hij doet dit fantastisch en het zijn vooral deze live-passages die door de intimiteit en rust uitblinken. De andere stukken zijn concertopnames die hij handmatig aanzet. Opvallend is dat juist de mooiste passages beginnen in totale stilte. Langzame beweging wordt groter en sneller. Als de muziek wordt ingezet is dat meestal met dusdanige bombast dat het intieme spel volledig wordt weggeblazen. Wat dan overblijft, is atonaal Schönberg-kabaal met intense dans op hoog tempo. Indrukwekkend. Erg knap. Heftig. Maar het gaat helaas al snel vervelen omdat dit patroon steeds op dezelfde voorspelbare manier terugkomt. Van een dialoog is geen sprake – de dans wordt compleet overschreeuwd door de muziek.

Mooi los zand

Het frustrerende is dat beide elementen, muziek en dans, op zichzelf zeer geslaagd zijn. Het pianospel van Alain Franco is prachtig en helder. De dans is qua techniek en intensiteit een genot om naar te kijken. Het probleem is dat beide niet goed samengaan. De voorstelling is té fragmentarisch om er een duidelijke lijn en opbouw in te kunnen ontdekken. De evolutie in de harmonie die Franco wil tonen komt zo niet uit de verf. Bij Raga for the Rainy Season / A Love Supreme, een eerdere voorstelling van Rosas, waren vorm en inhoud beter op elkaar afgestemd. Het tweede deel van die voorstelling was een dansinterpretatie van de integrale compositie A Love Supreme van John Coltrane – opgebouwd uit de stukken Acknowledgement, Resolution, Pursuance en Psalm. Vier stukken muziek, gespeeld door vier instrumenten (tenorsax, bas, piano en drums), en live gedanst door vier dansers. Deze heldere structuur maakte dat improvisatie in de dans mogelijk was zonder dat de grote lijn van de voorstelling onoverzichtelijk werd. De uitgebalanceerde compositie van Coltrane vormde door haar heldere opbouw het fundament waarop de dansers konden terugvallen in hun spel. Het probleem is dat Zeitung bestaat uit 33 muziekfragmenten, niet uit één volledige compositie. Elk los stuk heeft wel een duidelijke opbouw en spanningsboog, maar als geheel biedt het te weinig houvast om er een interessante voorstelling van te maken.

Het lichaam wint
De laatste solo waarmee Zeitung eindigt is erg mooi. Eén danseres is overgebleven na al het muzikale geweld. Schichtig kijkt ze om zich heen. Ze kijkt met verwondering naar ons en naar zichzelf. Alsof ze uit een droom ontwaakt en haar eigen lichaam niet meer herkent en niet helemaal meer goed kan bewegen. Schokkend – bijna lichaamsvreemd – deinst ze achteruit het podium af. In totale stilte. Aan het hier en nu van de voorstelling is niet meer te ontsnappen. De muziek kan niet meer overheersen. Het lichaam heeft gewonnen. Zeer indrukwekkend. Jammer dat van een dialoog tussen beide nergens echt sprake is geweest.