Dagboek van een gek (Peter Faber)

Faber speelt in een kaal decor, twee stoelen niet meegerekend, zodat alle aandacht is gericht op de Russische ambtenaar Axel Loopbaan, die in een waanwereld leeft. Maar wel in een héle vitale, grappige waanwereld. Een wereld waarin hondjes kunnen praten en waarin een vis uit het water springt om twee woorden te roepen in een vreemde taal – een taal die de geleerden tot op de dag van vandaag voor raadsels plaatst. Axel houdt een dagboek bij, dat hij – uit zijn hoofd – begint voor te dragen: “3 oktober. Ik ben Axel Loopbaan. Vandaag zoiets raars meegemaakt…” Langzaam komt Faber op stoom: hij trek grimassen, snuift, schatert, sluit zijn ogen, heft zijn handen ten hemel, vertraagt en versnelt

Brieven van het hondje

Hij vertelt over de dochter van de directeur, Sophie, waar hij heimelijk verliefd op is. Sophie heeft een hondje dat kan praten en dat brieven schrijft aan andere hondjes. Brieven, zo ontdekt hij als hij er eentje weet te onderschepen, waarin Sophie Axel een gedrocht noemt (“Het is net een schildpad in een juten zak”) – waarmee hij dus weer een illusie armer is. Maar hij laat zich niet uit het veld slaan, want hij leest in de krant dat Spanje een nieuwe koning zoekt. Nou, ze hoeven niet verder te zoeken; die koning, dat is hij. En dat zal hij blijven geloven. Ook als hij in het gesticht belandt, want die kaalgeschoren medepatiënten zijn uiteraard niets minder dan zijn hovelingen. En dat ze hem met een stok slaan is niet erg, “want dat is natuurlijk een ridderlijk gebruik.”

Medelijden

Dat is overigens het moment waarop de humor van het stuk zich langzaam vermengt met treurnis, want alras begin je medelijden met Axel te krijgen. Zijn krankzinnige verhalen – over de aarde die om zeven uur precies op de maan gaat zitten – zijn nog steeds prachtig, maar als hij uiteindelijk om zijn moeder huilt (“moeder, omarm je kleine, zieke kind”), kun je een lichte huivering niet onderdrukken.

Als het licht uiteindelijk weer aangaat, heeft Faber een indrukwekkende voorstelling afgeleverd. Alleen acteurs van zijn kaliber kunnen het publiek – zonder pauze – meer dan een uur geboeid houden met alleen hun gezicht, hun handen en hun stem. Henk van Ulsen, die in de jaren zeventig met Dagboek van een gek grote triomfen vierde, kon het. Maar Faber bewijst dat Van Ulsen niet de enige is.

Achteraf

Overigens krijgt het publiek niet alleen een voorstelling voorgeschoteld, Faber besluit de avond met een blokje waarin het publiek hem alles mag vragen. Zo wilde tijdens de première iemand weten hoe hij dat toch deed, zo’n lange tekst uit zijn hoofd leren. Nou daar was dus niks aan. “Jij kunt het ook. Hoe oud ben je? 75? Nou, hoe ouder je bent, hoe makkelijker het gaat. Tijdens het repeteren maak je steeds nieuwe hersencellen aan.” En waarom had hij voor dit stuk van de Russische schrijver Nikolaj Gogol gekozen? “Omdat gekken mij fascineren. Ik hou van mensen die een idee krijgen en dat niet meer los laten. Bush houdt zich ook aan een waanzinnig idee vast; dat is ook een soort gek.”

Aan het slot van de avond haalde een theaterbezoeker herinneringen op aan de tijd dat Faber bij het Amsterdamse AFC een voetbalelftal begeleidde. Faber glunderde; hij wist het nog precies. “Dat elftal speelde zo slecht dat als we, als we met minder dan 5-0 verloren, toch het gevoel hadden dat we hadden gewonnen. Niemand van die jongens wilde trouwens reserve staan, dus heb ik ze een keer alle veertien maar opgesteld. De scheidsrechter had niks in de gaten, maar de tegenpartij had het al snel door. ‘Hé scheids!’ ” Waarop een andere theaterbezoeker de laatste vraag mag stellen: “Zeg, mogen we nu gaan?”

8WEEKLY hield eerder een interview met Peter Faber over deze voorstelling. De speellijst van Dagboek van een gek, dat nog tot en met 28 april 2006 in de theaters te zien is, vind je hier.