Het Imperium valt

30 jaar De Châtel

Kristzina de Châtel raakte ooit geïnspireerd door een voorstelling van Koert Stuyf en besloot hierna zelf te gaan choreograferen. Anno 2008 kan ze terug kijken op ruim 30 jaar choreografieën en twee dansfilms. In het najaar zal dit gevierd worden met een jubileumvoorstelling. Wat heeft ze ons nagelaten?

Veel van haar voorstellingen spelen zich af op locatie waarbij ze de strijd aangaat met de omgeving. Ook in het theater heeft de ruimte op zichzelf voor haar altijd een grote rol gespeeld. Daarnaast is haar dans doordrenkt van concepten uit de beeldende kunst en is hij in de regel vrij fysiek te noemen. Châtel kan worden geduid als een choreografe die minimalistische hedendaagse dans maakt, waarin de vorm de emotie pas prijs geeft bij eindeloze herhaling. Ze houdt dan ook niet van poespas: ‘Voor mij geen passen met symbolische betekenis’, zei ze in 2001 in een interview.

Afgelopen maandag ging haar voorstelling Imperium in reprise. De voorstelling is destijds gemaakt voor het Holland Festival en beleeft nu haar come-back in de grote zalen van de schouwburgen.

Frivoliteit

Het toneelbeeld lijkt op het eerste gezicht één van de meest spannende toneelbeelden sinds tijden: een reusachtige stapel stoelen en een cirkelvormige rails die om deze stapel heen is geplaatst. Op de rails staat een grote stoel die naar voren kan worden gereden. Nog voordat je kunt bedenken of de stoel daadwerkelijk door de berg heen kan rijden en wat voor immens effect dat zal hebben, komen de mannelijke dansers stuk voor stuk opgehuppeld. Met vrolijke sprongen en bewegingen vol tierelantijntjes betreden ze het toneel. Het zijn knokige jonkheren en hun gestaltes laten een vrolijke indruk achter. De barokmuziek die we horen vormt een symbiose met de choreografie; de dansers dansen meestal als er zang klinkt. Het geeft de dans een musical-achtig, bijna kitsch randje dat op haar beurt weer zorgt voor een lichtkomisch effect.
Dan komen twee vrouwelijke danseressen op, de koninginnen. Duidelijk is dat ze hoger in rang staan, maar dat er wel allerlei onderhuidse relaties en verstandhoudingen spelen. Machtskwesties en aristocratische geschillen worden afgewisseld met een relativerende luchtigheid. Het begingedeelte zit vol frivoliteit.

In het oog springt danseres Sita Ostheimer. Ze geeft het stuk als één van de weinige dansers de aristocratische allure waar het om vraagt. Ook de kostuums verdienen een compliment. De gerenommeerde Rien Bekkers maakte de kleding passend voor de voorstelling. De grote ronde kragen, bekend uit vele Shakespeare voorstellingen, worden gecombineerd met speciaal ontworpen hoffelijke, blauwe kledij.

Het rommelt

Toch komt aan dit aangename begin een einde. Wat volgt is een lang stuk waarin weinig ontwikkeling plaats vindt. Wel wordt er gebruik gemaakt van ruimtelijke vormen, maar het ontbreekt aan een toename van intensiteit. De voortdurende anticipatie op de muziek wordt enigszins uitgemolken. Daar komt bij dat de uitvoering van met name de mannen veel te wensen over laat. Het is her en der zelfs slordig te noemen. De synchroniteit is eveneens ver te zoeken. Het is een knulligheid die niet bewust bedoeld is en ondanks dat het kan passen bij de rol van hofnar, toch gaat irriteren. Het gaat ten koste van het bewegingsmateriaal dat Imperium bevat en het maakt je nieuwsgierig naar de uitvoering in 1990. Niet alleen rommelt het in de uitvoering, ook maakt de barokmuziek letterlijk plaats voor geluiden met donder en bliksem. En dan gebeurt plots waar iedereen op zat te wachten: De stoelen vallen uit elkaar en kletteren op de grond. Het is een visueel imposant schouwspel dat plaats vindt in een luttele seconde. Het imperium is gevallen en niets zal hierna meer hetzelfde zal zijn. Hier rest mij de vraag waarom de stoel niet gebruikt werd (anders dan een klein zetje dat de derde koningin geeft) en waarvoor de rails diende? Is het imperium gevallen omdat niemand de stoel betreden heeft? Vragen die onbeantwoord blijven. Wat volgt zijn scènes die niet veel toevoegen aan de voorstelling. Wat betekenen deze eindscènes?

Een reden te meer waarom de voorstelling je in dubio achter laat. Een hoop zaken zijn prachtig tot uiting gekomen, andere wat minder.

Imperium is te zien tot en met 31 maart 2008. Klik hier voor meer informatie.