Intrigerend en messcherp
Regisseur Gerardjan Rijnders noemt het ‘de Hamlet van de twintigste eeuw’. Toneelklassieker bij uitstek Wie is er bang voor Virginia Woolf? is onderdeel van de TF-1 selectie van beste voorstellingen van het seizoen vanwege zijn nominatie voor de Toneel Publieksprijs. Ook de tiende versie in Nederland van dit vileine huwelijksdrama blijft boeien met zijn messcherpe dialogen en intrigerend valse spelletjes waarin niemand de winnaar blijkt.
Het is zaterdagnacht en ze komen thuis van een feest op de universiteit waar hij werkt. George is moe en wil gaan slapen, maar zijn vrouw Martha heeft een verrassing. Ze heeft de jonge docent Nick en zijn vrouw Liefje, net aangekomen in de stad, uitgenodigd voor een borrel. Slapen? Vannacht moet er gedronken worden, teveel gedronken. En er moet uitgedaagd worden, gevochten en diep gekwetst worden. Martha wil bloed zien na een half leven aan huwelijksmisère, bloed van George.
Ogenschijnlijk gemak
~
Martha’s vader is rector magnificus van de Universiteit, zijn enige dochter keek haar hele jeugd tegen de weduwnaar, haar ‘pappie’ op, en nog steeds. Nee, dan George, die heeft niets waar ze tegenop kan kijken, “die flop, die plee van de geschiedenisfaculteit”. Olga Zuiderhoek speelt, geknipt als ze is voor de rol van Martha, deze met een ogenschijnlijk gemak, een nonchalance waarbij het keer op keer kwetsen van haar echtgenoot George lijkt voort te komen uit verveling. Ergens diep daaronder zit een jong meisje dat nog steeds verlangt naar de nooit gekregen goedkeuring van haar ‘pappie’, een destructieve vrouw die begrepen wil worden, wil horen dat ze er mag zijn.
Wie moet haar bevestigen? Dat moet George doen, haar intelligente maar getraumatiseerde echtgenoot. De man die Martha niet gelukkig kan maken omdat Martha niet gelukkig wil zijn. Porgy Franssen geeft George in de verbale gevechten die volgen in toon een onverwachte lichtheid mee, alsof hij de talloze vernederingen van Martha’s kant te lijf gaat met een routine die grenst aan het laconieke. Heel geestig is de scène waarin Martha dwingend om George zijn aandacht vraagt door openlijk de jonge Nick te verleiden. Bijna gek van woede maakt George haar, wanneer hij rustig een boek blijft lezen tijdens haar aandachtsspelletje.
Het geheim van Albee
En de veelbelovende docent Nick en zijn neurotische Liefje? Die hebben zo hun eigen buitenissigheden. Liefje speelt net iets te graag het oliedomme gansje, haar ziekelijke imago onderbouwt ze door keer op keer over te geven op de wc. Nick weet niet wat hij met haar aan moet en zegt telkens vertwijfeld dat het hem spijt, maar toont aan het oudere echtpaar een ander gezicht. Misschien heeft hij wel de ambitie om George van zijn plek te wippen, om die hele universiteit over te nemen. En als hij daarvoor de dochter van de rector moet pakken, dan doet hij dat; op een oude fiets naar de top. Maar is Liefje wel oliedom, of laat ze iedereen liever in die waan omdat dat wel zo makkelijk is? Handelt Nick uit keiharde ambitie of heeft hij nooit geleerd om ‘nee’ te zeggen?
Het geheim van Edward Albee’s Wie is er bang voor Virginia Woolf? is dat de tekst onbeantwoorde vragen oproept, open voor meerdere interpretaties. Niemand blijft onschuldig wanneer de fatsoensgrens is overschreden en iedereen zich van zijn lelijkste kant laat zien. Wie de bal kaatst kan hem terug verwachten; hard, harder, hardst. Deze versie van Rijnders wordt flink op tempo gespeeld en er is geen moment van verslapping. Daardoor krijgen de beide hoofdrollen iets kils, waardoor er minder ruimte is voor bijvoorbeeld de kwetsbare kant van Martha, dat is jammer. Bij de ‘eindronde’ van het gevecht tussen Martha en George, neemt hij haar het liefste af dat ze bezat, de enige illusie die ze rijk was. Was dat nodig? Mocht George doorgaan, waar Martha nooit ophield met kwetsen? Misschien heeft een volgende versie de antwoorden in zich.
Klik hier voor meer informatie.
