Het Zuidelijk Toneel - To be or not to be - Komisch-kritische ode aan acteerwerk

Met To be or not to be staat Het Zuidelijk Toneel voor de derde keer met een sterrencast in het theater. Dit laatste staaltje theater is naast het meest ingetogen ook het meest veelzeggend van de drie.

Wat is het doel van theater? Volgens regisseur Janek Dowasz (Han Römer) dient theater de maatschappij een spiegel voor te houden. Raoul Heertje merkt hierbij op dat deze spiegel ook een lachspiegel kan zijn of een achteruitkijkspiegel met de wijsheid van achteraf. Met een parodie op Hitler wil dit gezelschap hun publiek waarschuwen voor de opmars van Duitsland. Maar aan de vooravond van de aanval op Polen, wordt hen dit verboden. De verontwaardiging van de acteurs is groot, maar deze lijkt meer gestoeld op eigenbelang dan op maatschappelijk bewustzijn. Zij richten zich vooral op de mogelijkheden om te schitteren in een rol. Wanneer de oorlog officieel uitbreekt, maakt Josef Tura (Frank Lammers) zich drukker over de man die tijdens zijn monoloog de zaal verliet dan over dit verontrustende nieuws. Zo leven deze acteurs in een heel eigen wereld die enkel draait om acteerprestaties en top billing.

Ode aan acteren
To be or not to be gaat in eerste instantie over acteren en de persoonlijkheden van zij die op het podium staan. Het is daarom gepast dat de acteurs af en toe uit hun rol stappen. Niet alleen de Poolse acteurs stappen uit hun toneelrollen, maar soms staan ook de echte Raoul Heertje en Waldemar Torenstra op om commentaar te leveren op wat er gaande is. Hierdoor wordt To be or not to be een play within a play, within a play. Tegen het einde van de voorstelling ontstaat bijvoorbeeld een discussie tussen (de ‘echte’) Waldemar Torenstra en de (gespeelde) regisseur over wat de Poolse acteurs in het stuk moeten doen. Moeten zij vluchten, zoals in het script staat, of moeten zij een statement maken, ondanks gevaar voor eigen leven? Zo zet To be or not to be je als publiek regelmatig aan het denken.

Ode aan theater
~
De voorstelling is niet enkel een toneelstuk, maar een aaneenschakeling van verschillende theatervormen en wordt daarmee een soort ode aan het theater. Verschillende stijlen worden in het stuk geweven. Het publiek kijkt naar een toneelstuk, totdat Heertje tussendoor een stukje cabaret laat zien. Shakespeare komt voorbij, maar ook een stukje slapstick. Dit laatste deed helaas weer denken aan de twee voorgaande grote voorstellingen Reis om de wereld in 80 dagen en Vertellingen van 1001 nacht die van slechte grappen aan elkaar hingen. Gelukkig was dit van korte duur. Zo kan Ellen ten Damme, wellicht het meest veelzijdige talent van de avond, als zangeres en circusartieste schitteren door stukjes revue, opera, musical en zelfs een Madonna-concert.

Het is fijn dat Het Zuidelijk Toneel, ondanks de grote namen en het spektakel, in een grootschalige voorstelling toch weer eens heeft gekozen voor een stuk met inhoud. Af en toe is het even zoeken onder een laagje humor en chaos, maar het lijkt alsof HZT zelf in de spiegel heeft gekeken en gezien heeft dat inhoud meer indruk maakt dan doelloos spektakel. Zo krijgt het theatergezelschap gelijk wanneer het verzucht ‘als je iets tegen de barbarij in wil brengen, is het met kunst’.