De leegte na afscheid

Lotte van den Berg (1975) staat te boek als een groot regietalent, sterk in poëtische, visuele voorstellingen. Winterverblijf begint met een geluidsopname van de allerlaatste avond dat haar acterende vader op het podium stond, de dato 1989. Vader van den Berg vertelt dat hij die avond niet gaat spelen, en dat hij helemaal nooit meer gaat spelen. Zijn broer is ongeneeslijk ziek, en oog in oog met zo’n onomkeerbaar noodlot kan hij de schijn van het theater niet meer verdragen. De rest van zijn leven zal hij wijden aan het geloof.

Ceremonie

Wat rest er na het acteren? En na de dood? Leegte. Afwezigheid. Gemis. Hoe geef je aan die concepten op een podium vorm? Met kaalheid, leegheid. Met zwijgen. Die leegte duurt lang bij Winterverblijf. Zeker zolang het zaallicht aan is, is dit een ongemakkelijke bijeenkomst voor het publiek. De concentratie van de toeschouwer lijdt onder dat licht. Je ziet andere toeschouwers gapen, gaan verzitten, zich krabben. Gaat het licht uit, dan volgt langdurig totale stilte. Daarin zijn de alledaagse geluiden van het publiek luider dan de handeling op het podium. Hoesten. Het geknor van een maag. Iemand die zucht.

Het zwijgen wordt doorbroken door spelfragmenten. Dirk Roofthooft verwoordt de gedachten van de vader, op dit keerpunt in zijn leven, met het herhaaldelijk uitspreken van een religieus getint gedicht. Het gemis van iemand die er niet meer is, krijgt vorm in een herhaalde theeceremonie van Marlies Heuer. Keer op keer komt ze op met een dienblad met kopjes. Neemt plaats naast een lege stoel. Schenkt in voor twee. En realiseert zich dan dat er niemand is om thee mee te drinken. Door de voortdurende herhaling van tekst en theepartijtje krijgen de handelingen iets sacraals, iets ceremonieels. Zoals in kerkdiensten week in, week uit dezelfde teksten en handelingen worden uitgevoerd, bij wijze van herbevestiging van het geloof.

Fraai en vervreemdend in Winterverblijf is de zang. De Russische Sainkho Namtchylak is fascinerend: ze heeft een heel scala aan stemtechnieken in huis om alles voort te brengen van ijle melodieuze klanken tot een soort onderwereld-gebrom. Haar zang is de onderstroom die deze cerebrale voorstelling draagt.

Particulier

Lotte van den Berg kreeg in 2004 de Erik Vos Prijs voor beginnende regisseurs. Ze deed voor deze voorstelling inspiratie op tijdens een reis door Mongolië en Siberië, meldt het Toneelhuis op internet. Dirk Roofthooft en Marlies Heuer wonnen Neerlands belangrijkste acteursprijzen. Ondanks die inspiratie en het aanwezige talent is Winterverblijf geen geslaagde voorstelling. Het gegeven is te klein, te particulier, te privé. Het willen verbeelden van de levensbepalende keuze van vader Jozef, de echo van een verre reis; het is allemaal te complex, te conceptueel om krachtig theater op te leveren. Vermoedelijk was de intentie van Lotte van den Berg sterker overgekomen in de kleine zaal dan in die kolossale pretentieuze schouwburg. Maar voor de grote zaal is Winterverblijf te bescheiden.

Winterverblijf van Toneelhuis & Walpurgis is te zien tot en met 13 februari in Nederland en België. Klik hier voor meer informatie.