fABULEUS - Pitsers - (On)menselijke stoelendans

van fABULEUS. De warme theatermaker Jef van Gestel heeft z’n vriendelijke inslag dit keer thuisgelaten – bijna.

Jef van Gestel, zijn mede-maakster (en choreografe) Karolien Verlinden en de jongens en meisjes die meewerken aan Pitsers zijn duidelijk geen onmensen. Alleen vanuit een heel menselijk perspectief kun je zo helder kijken naar groepsprocessen en naar wat daarin gebeurt als mensen elkaar veel groot en klein leed aandoen. En de associaties, dat inzicht vervolgens zo krachtig abstract, toch begrijpelijk, met humor en een tikje troost vertalen naar het toneel.

Stelletje enge griezels

Maar onmensen spélen, dat kunnen ze als de beste, de scholieren en studenten van allerlei pluimage die zijn verenigd in deze voorstelling van het Vlaamse jeugdproductiehuis fABULEUS. Het is een stelletje enge griezels van de bovenste plank. Al vanaf dat ze binnenkomen, Children of the Corn, brrr. De kleine die we later leren kennen als Louis, ai, die is pas dertien, maar zou het nu al goed doen als hoofdrolspeler in de remake van A Clockwork Orange. Geen wonder dat de rumoerige zaal, nog vol in het licht, op slag stil is als deze bunch binnenkomt en het publiek stoer, brutaal, meedogenloos, met een ‘kom maar op als je durft’-attitude benadert, ieder in z’n eigen – zo zal later blijken – karakteristieke houding.

Een geweldige binnenkomer, die meteen de toon zet voor de ene na de andere krachtige scène in Pitsers. Geen stromen tekst, zoals gebruikelijk in Van Gestels werk. Maar vrijwel woordeloze bewegingssequenties vol veelzeggende poses die situaties schetsen waar iedere kijker het zijne van kan (en mag) denken, en die gemeen hebben dat ze de verhoudingen in de groep onderzoeken, benadrukken, op scherp zetten. Klein en groot leed, onderhuids en expliciet wisselen elkaar af en zorgen ervoor dat je steeds weer (onaangenaam) verrast wordt door wat de mens in petto heeft. Bonkende, hyperventilante muziek, afnemend en aanzwellend, bekrachtigt de verontrustend agressieve sfeer boordevol jeugdige adrenaline. Had je wat? Kedeng!!

Macht

Basis van het decor bestaat uit een ‘schoolklas’ knaloranje stoelen die, om het eens eufemistisch uit te drukken, niet bepaald keurig op hun plek blijven staan. De meeste zijn na een paar voorstellingen zo gekwetst en geplakt als de zieltjes van de mensen die ze mishandelen, in hun voortdurende stoelendans van wisselende, nee sterker: uitwisselbare macht. Iedereen heeft iets ‘chantabels’, iets om ‘m uit te lachen – ik ben die en die, ik ben zoveel jaar en… mijn ouders hebben een frietkot, ik heb scheve tanden, ik… enzovoort. Ze pesten elkaar kapot om niks, de krengen, maar… kom aan één van hen en ze staan als één man achter de belaagde. Een gezamenlijke tegenstander uitdagen is immers nog ‘leuker’ dan eentje uit je midden. Het risico dat ze lopen daarmee hun hand te overspelen en de (jonge) zaal uit z’n voegen te laten barsten, slaan ze neer met mentale kracht en oersterk spel.

Beelden van het gepest op je oude school vroeger of op je werk nu komen onvermijdelijk in de kijker op; iedereen heeft dit soort situaties meegemaakt, er misschien zelfs aan meegedaan en krijgt nu de spiegel voorgehouden. En wie kent niet de verhalen van de extremen van dit gevaarlijke gedrag: scholieren die hun klasgenoten doodsteken of overhoop schieten uit pure frustratie, onvermogen, onmacht, al dan niet geïnspireerd door films of games? Juist ja, zie hier de voedingsbodem.

Ze kunnen ophouden. Allemaal. Radicaal. Want als er iets blijkt uit dit je bij de strot grijpende, aan je vretende Pitsers dan is het: het is allemaal onzin. Het komt nergens vandaan en het gaat nergens naartoe. Het is niet op iemand in het bijzonder gericht. Het gaat helemaal niet over slachtoffers of daders, maar over hoe we allemaal én het een én het ander zijn, als het even zo uitkomt.

Van Gestel

Tot nog toe zag de theaterwereld vaak niet de noodzakelijkheid, de actualiteit van het werk van Van Gestel in. De bovenlaag was altijd erg vriendelijk, concreet en grappig en maskeerde soms – zeker voor hen die het niet wilden zien of daar niet doorheen konden kijken- de belangrijke universaliteit ervan. In Bar Bob voor het Huis van Bourgondië experimenteerde hij met beweging, met Het begint vandaag voor het Ro Theater liet hij zien dat zijn beeldende stijl ook wat directer relevant kan zijn, zonder zijn eigenheid te verliezen. Met zijn meest abstracte werk tot nog toe, dit Pitsers, verwerft hij hopelijk definitief een plek tussen de talentvolle jonge makers van nu.