De prijs van principes

De mensen op het afgetrapte eilandje Gieren (what’s in a name?) leven vreedzaam met elkaar samen. Jaar in, jaar uit, nooit verandert er iets. De tijd staat er stil. De burgemeester, de politieagent, de schoolmeester, de dominee: ze komen elke dag langs bij de enige kruidenier die het eiland rijk is voor hun dagelijkse boodschappen, en voor een borreltje. Geld hebben ze geen van allen, kopen gaat op de pof. Lompe mensen zijn het, in een lomp decor van bruine houten schrootjes. Regisseur Arie de Mol laat zijn acteurs rondlopen als onbehouwen havenarbeiders, met reuzenpassen en hangende schouders.

Beschadigd

In zo’n gemeenschap is kruidenier Arend een man van groot aanzien. Hij en zijn slome dochter Aagje voorzien iedereen van eten, drinken en tabak. Tot op een dag een puissant rijke weduwe arriveert die decennia geleden op het eiland opgroeide. Deze Klaartje (Gitta Fleuren) is aan alle kanten beschadigd, zowel geestelijk als lichamelijk. Ze vertelt dat kruidenier Arend haar in het verleden groot onrecht heeft gedaan. Arend heeft zich toen onder zijn misstap uitgekletst. En Klaartje komt nu genoegdoening eisen. De dorpelingen krijgen van haar maar liefst een miljard, op voorwaarde dat ze Arend alsnog vonnissen. Het is onmiddellijk gedaan met de vrede in de dorpsgemeenschap. De eilanders kennen die hele Klaartje niet, maar een miljard is een miljard, en dat is een hoop geld als je niet eens een pakje shag kunt betalen.

De Zwitserse auteur Friedrich Dürrenmatt die dit stuk in 1956 schreef, had geen hoge pet op van de mensen. Moraal, principes, een geweten? Mensen gooien ze heel makkelijk overboord. Iemand vergeven voor een misstap in het het verleden: welnee, als mensen de kans krijgen, nemen ze een halve eeuw later alsnog wraak.

Routine

Al is de thematiek van Dürrenmatts Der Besuch der alten Dame van alle tijden, en al heeft Els inc. het stuk met kleine ingrepen geactualiseerd, maakt deze voorstelling toch een gedateerde indruk. De handeling duurt te lang en het hele verhaal is te breed uitgesponnen. De hedendaagse toeschouwer begrijpt na drie keer herhalen wel dat deze eilanders elke dag precies hetzelfde doen, de routine vaker laten zien wordt saai. Veel scènes zijn te breed uitgemeten, wat de vaart uit de voorstelling haalt.

Desondanks is Bezoek van een dame een heel aardige voorstelling. Dat is grotendeels te danken aan een adembenemende Jack Vecht in de rol van kruidenier Arend. Hij verglijdt langzaam van een zelfverzekerde man met groot bravour tot een bange muis die zijn lot niet kan ontlopen. Vanwege bluesgitarist Erik van den Berge, die tussen de scènes door bijna terloops fungeert als stemmingmaker. En natuurlijk vanwege de universele moraal van Friedrich Dürrenmatt: in een Gouden Kooi verraadt ieder mens zijn ‘vrienden’, wanneer hij denkt daar zelf beter van  te worden. Het is geen blije spiegel, die Dürrenmatt zijn publiek voorzet, maar hij schudt je wel weer even lekker wakker.

Bezoek van een dame van Els inc. is te zien tot en met 29 maart 2008. Klik hier voor meer informatie.