Waar doe ik jou aan denken?

Het zou best je buurmeisje van een eindje verderop kunnen zijn. Nooit erg uitbundig geweest, maar nu helemaal verlegen met zichzelf. Daar staat ze bij binnenkomst in Zaal 1, de slungelige puber, met die lange benen en armen die zo onontkoombaar uit haar blauwe turnpakje steken. Ze zet zich schrap tegen de muur, tegen de vloer, en haar ogen draait ze zover mogelijk weg van de bezoeker. ‘Kijk alsjeblieft niet naar mij… ‘ Maar dat is onmogelijk. Haar hele lichaamshouding en gezichtsuitdrukking werken als een magneet. Zo prachtig heeft de Australische beeldhouwer Ron Mueck (1958), die al lange tijd woont en werkt op het Engelse Isle of Wight, dit ongemakkelijke meisje vereeuwigd. Wat herken je veel in haar, denk je. En hoe vreemd, onkenbaar blijft ze tegelijk.

Ron Mueck, Ghost (1998) – mixed media – © Tate | foto: Ria van Dijk

Grootste retrospectief

Museum Voorlinden heeft met de expositie van Mueck een tophit in huis. Begonnen als poppenmaker en -speler – hij werkte mee aan series als Sesame Street en The Muppet Show! –  gooit de kunstenaar al jaren zeer hoge ogen met zijn beelden van moderne materialen als glasvezel, silicoon en hars. Uit zijn kwantitatief bescheiden oeuvre van (momenteel) 48 werken zijn er nu maar liefst 15 tentoongesteld in en bij Voorlinden. Het museum, dat zelf sinds de opening in 2016 al enkele sculpturen van de spraakmakende kunstenaar in de collectie heeft, is terecht trots op dit ‘grootste retrospectief ooit’.

Het eerste dat opvalt aan zijn werken is het bijzondere formaat. De figuren zijn ofwel sterk uitvergroot, of juist wat kleiner dan je zou verwachten. Neem bijvoorbeeld In bed (2005): een reusachtige vrouw van ruim zeven meter lang staart peinzend voor zich uit, het dekbed tot over haar borst opgetrokken, de knieën omhoog, haar rechterhand half over haar mond. Of Man in a Boat (2002): een net iets te kleine naakte man lijkt gevangen op zijn eenzame, onzekere reis, in een roeiboot zonder riemen.

Interactie

Al even kenmerkend is Muecks enorme aandacht voor fysieke details. Huidskleur, rimpels en plooien, lichaamsbeharing… De illusie dat je te maken hebt met echte figuren, van vlees en bloed, is zo krachtig dat je je als bezoeker bijna geneert voor je voyeuristische observatie. In zijn laatste beelden lijkt de kunstenaar hier weliswaar wat vanaf te stappen, maar het is en blijft typerend voor zijn werk.

Wat echter het meest biologeert is, zoals gezegd, het magische appel dat de sculpturen op je fantasie en inlevingsvermogen doen. De uitdrukkingen en poses van de figuren zijn zo meesterlijk getroffen, dat je een onstuitbare behoefte voelt om je in ze te verdiepen, mee te gaan in hun persoonlijke ervaring, hun ogenschijnlijk universele verhaal. ‘Waar doe ik jou aan denken?’, lijken ze stuk voor stuk te vragen. Van het meisje in het turnpakje tot het oudere stel onder de parasol, de hele expositie lang voel je hoe ‘interactief’ de kunst van Ron Mueck eigenlijk is. Dit is kunst met een metershoge K.

Ontwikkeling stijl en werkwijze

Het retrospectief bestrijkt een periode van ruim een kwart eeuw, met werken uit alle perioden. De laatste jaren lijkt Mueck een iets andere weg te zijn ingeslagen. Een beeldengroep als En Garde (2023) is niet meer supergedetailleerd, maar valt meer in het oog door zijn schitterende vormgeving en compositie. De enorme zwarte honden zijn alle drie op hun eigen manier een toonbeeld van alertheid en waakzaamheid, met koppen en houdingen die meteen een sterk gevoel van herkenning, en behoedzaamheid, oproepen.

Ron Mueck, En Garde (2023) – mixed media – The artist, courtesy of Thaddaeus Ropac, London · Paris · Salzburg · Seoul | foto: Antoine van Kaam

Een waardevolle aanvulling op de sculpturen vind je nog in het auditorium. Daar worden drie korte documentairefilms vertoond van de Franse fotograaf en regisseur Gautier Deblonde. Deblonde had toestemming om Mueck jarenlang met de camera te volgen tijdens zijn beeldhouwwerk. De films brengen alle fasen van het proces in beeld, van schets tot klein model tot definitief ontwerp, en laten zien hoe enorm veel monnikenwerk de vervaardiging van een sculptuur met zich meebrengt. Alleen al het nauwkeurig implanteren van alle hoofdharen – in de film door een medewerkster gedaan  – is een gigantische klus. Ronduit ontzagwekkend is het allemaal, wat Mueck maakt en bedenkt.