Een panorama van het Amerikaanse leven

Het is 1966 en Agnes Christie maakt iets mee wat ze haar leven lang niet vergeet. Ze zal het er nooit met iemand over hebben, maar de gebeurtenis beïnvloedt alle keuzes die ze daarna maakt, bijvoorbeeld hoe ze haar dochters opvoedt. In diezelfde periode heeft de jonge James Samuel Vincent Junior te maken met een gewelddadige thuissituatie. Zijn moeder besluit haar relatie te verbreken en ze neemt James mee naar een andere staat.

Hoewel Agnes en James elkaar niet kennen, vormen hun twee verhalen het uitgangspunt van deze roman. Regina Porter opent haar debuut met de beschrijving van deze twee verhalen, om vervolgens via allerlei perspectieven hun levensloop te schetsen.

Mozaïek

De reizigers is origineel opgezet: in elk hoofdstuk is iemand aan het woord die een rol speelt in het leven van Agnes of James. Het is elke keer een verrassing hoe de persoon zich verhoudt tot het geheel. Je bent zo als lezer steeds aan het puzzelen en een stamboom aan het vormen in je hoofd: wie hoort bij wie, hoe is hun relatie en hoe ontwikkelt die zich?

De relatie die het eenvoudigst te plaatsen is in het geheel, is de zoon van James die trouwt met de jongste dochter van Agnes. Maar het gaat ook over de achterneef van Agnes die de buurman is van de minnaar van de vrouw van James. Het nadeel van deze opzet is dat niet alle verhalen interessant zijn op zichzelf. Soms zou je als lezer graag een hoofdstuk overslaan tot je weer bij de hoofdpersonages uitkomt. Tot je op het punt in een hoofdstuk komt dat je begrijpt hoe de verhouding tot het geheel is. Als je er van een afstand naar kijkt, is de roman opgebouwd als een mooi mozaïek.

Het is interessant dat je alle personages op deze manier door verschillende ogen te zien krijgt. De hoofdpersoon in het ene hoofdstuk is slechts een bijfiguur in het andere. Je krijgt op deze manier veel verschillende kanten van een persoon te zien: hoe is iemand als vriendin, echtgenoot, moeder? Zo beeldt Porter uit dat iedereen verschillende rollen kent in het leven. Doordat Porter start met de verhalen van James en Agnes fungeren zij als een kapstok waar de andere verhalen aan opgehangen worden. Daarmee geeft ze het verhaal de nodige structuur.

Toneelstuk

Opvallend is dat Porter haar boek qua vorm opzet alsof het een toneelstuk is. Op de eerste pagina’s worden de personages, locaties en tijd van handeling opgesomd. Sommige hoofdstukken krijgen namen als ‘eerste bedrijf’ en ‘pauze’. Het voordeel is dat je even snel kunt raadplegen wie wie ook alweer is, verder blijft de functie van deze opzet onduidelijk. Dat is jammer, want een dergelijke opzet schept ook verwachtingen.

De teleurstelling over de vorm wordt gelukkig ruimschoots goedgemaakt door de stijl. Het boek is namelijk bijzonder mooi geschreven, lof ook voor de vertaler. Zoals deze poëtische beschrijving wanneer de jonge James net is verhuisd met zijn moeder:

“Hij had nog geen regenboog gezien, en regenbogen maakten een vast onderdeel uit van zijn leven. In Portsmouth had je veel zon en wolken, waardoor er uit het niets allerlei kleuren op hem afkwamen en in de lucht losbarstten.”

Verbondenheid

Wat uiteindelijk bijblijft van het boek is een verhaal dat groter is dan dat van een individu. Een belangrijk thema in De reizigers is de verbondenheid tussen de verschillende generaties, zoals ook een van de personages verwoordt: “het is hún bagger! Maar die erven wij”. Je leest hoe de trauma’s van Agnes en James doorwerken in de volgende generatie, doordat hun ervaring doorwerkt in de opvoeding van hun kinderen.

Ook beschrijft Porter hoe de Amerikaanse geschiedenis verweven is met individuele levens. Je geboorteplaats en -tijd bepaalt voor een groot deel hoe je leven verloopt. De slavernij is in De reizigers een anekdote over je betovergrootmoeder en de apartheid in de jaren 60 een vaststaand gegeven waar je als Afro-Afrikaan maar mee om moet gaan. Het boek heeft niet de activistische toon van Colson Whitehead of Ta-Nehisi Coates, maar Porter geeft wel een brede uiteenzetting over het Amerikaanse leven. Racisme is absoluut aanwezig, maar het lijkt alsof Porter de lezer de kans geeft om zijn eigen oordeel te vormen.
Doordat er geen stelling wordt ingenomen en er geen duidelijk verhaal met een begin en een eind wordt verteld, is De reizigers geen boek dat indruk maakt, maar wel een mooi panorama dat ruimte biedt voor reflectie.